آیین‌نامه استاندارد ۲۸۰۰ پیوست ششم (ویرایش چهارم)
یک‌شنبه، ۲۲ خرداد ۱۴۰۱
آیین‌نامه استاندارد ۲۸۰۰ پیوست ششم (ویرایش چهارم)
طراحی لرزه‌ای و اجرای اجزای غیرسازه‌ای معماری
دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان
بسمه‌تعالی
به استناد ماده ۳۳ قانون نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان مصوب ۱۳۷۴پیوست ششم آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله ویرایش چهارم (استاندارد ۲۸۰۰) با عنوان» طراحی لرزه‌ای و اجرای اجزاء غیرسازه‌ای معماری«که توسط این وزارتخانه مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و با راهبری معاونت مسکن و ساختمان تدوین‌شده و مراحل تصویب را گذرانده است، به شرح پیوست ابلاغ می‌گردد.
ازاین‌رو، شهرداری‌ها، بخشداری‌ها، دهیاری‌ها و سایر مراجع صدور پروانه و کنترل و نظارت بر اجرای ساختمان‌ها و همچنین مالکان، کارفرمایان و مجریان ساختمان‌ها و صاحبان حرفه‌های مهندسی ساختمان می‌بایست این ضوابط را رعایت و اجرا نمایند.
محمد اسلامی
پیشگفتار معاون مسکن و ساختمان
سرزمین پهناور ایران در طول تاریخ سترگ خود همواره با رخدادی طبیعی به نام زلزله مأنوس و عجین بوده است. زمین‌لرزه‌های اخیر هم چون منجیل و رودبار در سال ۱۳۶۹، بم در سال ۱۳۸۲ و سرپل ذهاب در سال ۱۳۹۶ هر یک درس آموخته‌هایی را به دنبال داشته است. بعد از زلزله منجیل آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله تحت عنوان استاندارد ۲۸۰۰ که نخستین ویرایش آن یک سال قبل از این رویداد به چاپ رسیده بود، موردتوجه گسترده جامعه مهندسی قرار گرفت، در زلزله بم نیز توجه به رویکرد پیشگیرانه و کاهش مخاطرات در قالب مدیریت جامع بحران، دستاورد آن رویداد تلخ بود و عملاً زمین‌لرزه سر پل ذهاب نیز توجه جامعه مهندسی ساختمان کشور را به موضوع اجزای غیرسازه‌ای و دیوارهای جداکننده و پیرامونی ساختمان‌ها معطوف نموده است. حاصل این توجه پیوست ششم آیین‌نامه ۲۸۰۰ می‌باشد که تحت عنوان طراحی لرزه‌ای و اجرای اجزاء غیرسازه‌ای معماری تهیه و در اختیار جامعه مهندسی ساختمان قرار می‌گیرد.
به‌نوبه خود از همکارانم در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و به‌ویژه کمیته دائمی بازنگری آیین‌نامه ۲۸۰۰ که بر این امر مهم همت گذارده‌اند سپاسگزاری نموده و همچنین از آقایان مهندس منصور نویریان و مهندس پیام پالیزیان که زحمت بررسی و ویرایش متن حاضر را به لحاظ اجرائی بودنِ جزئیات ارائه‌شده در آن تقبل نموده‌اند نیز تشکر می‌نمایم.
مازیار حسینی
معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی
پیشگفتار رئیس مرکز
اعضای غیرسازه‌ای معماری ازجمله دیوارهای داخلی و خارجی ساختمان‌ها در زلزله آسیب‌پذیر بوده و تا حال خسارت‌های جانی و مالی فراوانی در سطح جهانی و به‌ویژه در ایران موجب شده‌اند. مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی مدت‌ها است این موضوع را در دستور کارهای خود قرار داده و با انجام آزمایش‌های استاتیکی و دینامیکی با شتاب‌های مختلف تا شدت‌های بیش از زلزله‌های معمول بر روی اجزای غیرسازه‌ای معماری بخصوص دیوارهایی که در کشور ساخته می‌شود، سعی بر آن داشته تا ضوابطی برای ساخت این اجزا تدوین نماید و در این راستا تجربیات بین‌المللی را نیز مدنظر قرار داده است. پیوست حاضر خلاصه‌ای از نتایج این تحقیقات است که با توجه به حوادث ناگوار ناشی از زلزله در سال‌های اخیر در کشور بنا به توصیه کمیته اجرایی آیین‌نامه قبل از ویرایش پنجم که اکنون مقدمات تدوین آن فراهم‌شده، برای اجرا ابلاغ می‌گردد.
این پیوست شامل دو بخش است: بخش اول عمدتاً بر روی دیوارهایی متمرکز است که با پیش‌بینی درز انقطاع از سازه جدا اجرا می‌شوند و در سختی آن دخالتی ندارند و برای سازه مزاحمتی ایجاد نمی‌کنند. در این بخش جزییات اجرایی سایر اجزای غیرسازه‌ای از قبیل جان‌پناه، راه‌پله، سقف کاذب و نما نیز پوشش داده شده است. بخش دوم برای ساختمان‌های تا چهار طبقه بوده و به دیوارهایی اختصاص دارد که به سازه چسبانده می‌شود و در سختی آن مشارکت می‌کند. این دیوارها نقش میانقابی را بر عهده دارند. در این بخش نحوه طراحی این دیوارها و ضوابط اجرایی آن‌ها پوشش داده می‌شود. علاوه بر جزییات مورداشاره در این مجلد، استفاده از هرگونه راهکار اجرایی دیگری که الزامات موردنظر استاندارد ۲۸۰۰ را برآورده سازد، مجاز دانسته شده است.
با عنایت به توجه ویژه کارگروه تدوین متن در خصوص وفادار ماندن به ضوابط استاندارد ۲۸۰۰ و دقت نظر و همراهی مجدانه و مسئولانه اعضای محترم کارگروه‌های اجزاء غیرسازه‌ای و تحلیل ویرایش چهارم استاندارد ۲۸۰۰ در بازبینی و ارتقاء متن، کمیته اجرایی ترجیح داد که متن پیوست عیناً گزارشی باشد که گروه تهیه‌کننده، زیر نظر کارگروه‌های اجزاء غیرسازه‌ای و تحلیل و با همکاری معاونت مسکن و ساختمان و دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان وزارت راه و شهرسازی تهیه کرده است. نظر به تأیید محتوای مطالب توسط کمیته اجرائی و هماهنگی این استاندارد، مجلد حاضر با نام "طراحی لرزه‌ای و اجرای اجزاء غیرسازه‌ای معماری" به‌عنوان پیوست ششم از ویرایش چهارم استاندارد ۲۸۰۰ ایران ابلاغ‌شده و در راستای بخشنامه شماره ۰۱/۱۱۰/۴۴۳۱۳ مورخ ۲۴/۰۸/۹۳، لازم‌الاجرا دانسته می‌شود.
محمد شکرچی زاده
رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی
مجریان و اعضای کمیته تألیف به ترتیب حروف الفبا:
مهندس ابوالفضل آجرلو، مهندسین مشاور
مهندس سهیل اخوان، دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان وزارت راه و شهرسازی
مهندس مسعود افراز، دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان وزارت راه و شهرسازی
دکتر عاطفه جهان محمدی، عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی
دکتر نادر خواجه احمد عطاری، عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی/ مجری بخش اول
دکتر مژده زرگران، عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی مهندس
رضا غفاری، مهندسین مشاور
مهندس کوروش غفاری ایرد موسی، مهندسین مشاور
دکتر مجید محمدی، عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله/ مجری بخش دوم
کمیته تصویب (به ترتیب حروف الفبا)
دکتر علی اکبر آقا کوچک، استاد دانشگاه تربیت مدرس، مسئول کارگروه تحلیل و عضو کارگروه غیرسازه‌ای و اجرایی
دکتر محمدتقی احمدی، استاد دانشگاه تربیت مدرس، عضو کمیته اجرایی
دکتر محمدحسن بازیار، استاد دانشگاه علم و صنعت، عضو کمیته اجرایی
مهندس پیام پالیزیان، مهندسین مشاور
دکتر عباسعلی تسنیمی، استاد دانشگاه تربیت مدرس، عضو کمیته اجرایی
دکتر محسن تهرانی زاده، استاد دانشگاه امیرکبیر، مسئول کمیته هماهنگی و اجرایی
دکتر سیدمحسن حائری، استاد دانشگاه شریف، عضو کمیته اجرایی
مهندس بهمن حشمتی، انجمن مهندسان محاسب ساختمان، عضو کمیته اجرایی
دکتر مرتضی زاهدی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علم و صنعت، عضو کمیته هماهنگی و اجرایی
دکتر عبدالرضا سروقد مقدم، عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، عضو کارگروه غیرسازه‌ای و تحلیل
دکتر محمد شکرچی زاده، استاد دانشگاه تهران و رییس مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی، عضو کمیته اجرایی
دکتر حمزه شکیب، استاد دانشگاه تربیت مدرس، عضو کمیته اجرایی
مهندس علی اصغر شهاب، مهندسین مشاور
مهندس علی اصغر طاهری بهبهانی، مهندسین مشاور، عضو کمیته هماهنگی و اجرایی
دکتر محمد تقی کاظمی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی شریف، مسئول کارگروه غیرسازه‌ای و عضو کمیته اجرایی
دکتر مازیار حسینی، استاد دانشگاه و معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی
مهندس حامد مانی فر، مدیر کل دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان وزارت راه و شهرسازی
دکتر حسن مقدم، استاد دانشگاه صنعتی شریف، عضو کارگروه تحلیل و کمیته اجرایی
مهندس منصور نویریان، مدیر کل دفتر توسعه مهندسی ساختمان وزارت راه و شهرسازی
مهندس تیمور هنربخش، مهندسین مشاور عضو کارگروه غیرسازه‌ای
ترسیم:
مهندس وحید کیانی مهندسین مشاور
پ ۶ ۱ ضوابط اجزای غیرسازه‌ای معماری
پ ۶ ۱ ۱ مقدمه
در فصل چهارم این استاندارد ضوابط طراحی مهار لرزه‌ای اجزای غیرسازه‌ای ساختمان‌ها بیان شده است. در این پیوست راهکارهایی برای طراحی و مهار لرزه‌ای اجزای غیرسازه‌ای معماری ارائه شده است. رعایت جزییات ارائه‌شده در این پیوست الزامی است ولی مهندس طراح می‌تواند از سایر راهکارها، درصورتی‌که محاسبات مربوط به طراحی و مهار لرزه‌ای بر اساس ضوابط فصل چهارم انجام شود و اهداف این پیوست را برآورده نماید، استفاده کند.
نمونه‌هایی از جزییات مهار لرزه‌ای اجزای غیرسازه‌ای مکانیکی، الکتریکی و بیمارستانی در نشریه ۷۴۳ سازمان برنامه‌وبودجه کشور ارائه شده است.
پ ۶ ۱ ۲ انواع اجزای غیرسازه‌ای معماری
اجزای غیرسازه‌ای معماری ساختمان شامل موارد زیر است:
۱. دیوار خارجی
۲. تیغه و دیوار داخلی
۳. جان‌پناه
۴. راه‌پله
۵. سقف کاذب
۶. نما
۷. سایر موارد
پ ۶ ۱ ۳ بارها و اثرات ناشی از زلزله
بارهای لرزه‌ای وارد به اجزای غیرسازه‌ای معماری همراه با محدودیت‌هایی که در تغییر‌مکان‌های جانبی آن‌ها باید رعایت شود در بندهای ۴ ۱ و ۴ ۲ این استاندارد ارائه شده است.
این نیرو باید همراه با بارهای مرده مورد انتظار به عضو غیرسازه‌ای اعمال‌شده و به‌صورتی باشد که بیشترین نیاز را در تکیه‌گاه‌ها و مهارهای آن‌ها ایجاد کند. در ارتباط با تغییر‌مکآن‌ها، باید مقدار عرض درزهای انقطاع در نظر گرفته شده با ضابطه ارائه شده در این پیوست سازگار باشد.
پ ۶ ۱ ۴ ضوابط و الزامات لرزه‌ای اجزای غیرسازه‌ای پ ۶ ۱ ۴ ۱ دیوارها
در این بند ضوابط و الزامات دیوار، بسته به نوع کاربرد آن ارائه شده است. دیوارها را می‌توان به دو صورت غیر پیوسته (جداسازی شده از سازه اصلی) و یا چسبانده شده به دیوار (میانقابی) طراحی و اجرا نمود. دیوارهای غیر پیوسته به دیواری اطلاق می‌شود که بجز در کف ها با پیش‌بینی درز انقطاع از سازه باربر جانبی جداشده و در سختی آن دخالت ندارند و مزاحمتی برای رفتار سازه‌ایجاد نمی‌کنند. در دیوارهای غیر پیوسته لازم است دیوار و اتصالات آن صرفا تحت اثر نیروهای اینرسی خارج صفحه کنترل شوند. الزامات لازم برای جداسازی مطابق جزییات ارائه شده در این بند باید در کلیه ساختمان‌های بلندتر از چهارطبقه و نیز در ساختمان‌های با اهمیت بسیار زیاد و با طبقات کمتر از چهار طبقه رعایت شود.
دیوارهای چسبانده شده به سازه (میانقابی) در سختی آن دخالت دارند و باید در برآورد نیروهای وارد بر آن طبق بخش پ ۶ ۲ دخالت داده شوند. در این صورت باید رفتار و عملکرد میانقابی دیوار و نیروهای وارد بر تیر و ستون و خود دیوار بر اثر این رفتار بر اساس ضوابط ارائه‌شده در آن بخش در محاسبات لحاظ شود.
پ ۶ ۱ ۴ ۱ ۱ دیوارهای خارجی
دیوارهای خارجی را می‌توان با ایجاد درز پیوسته بین آن‌ها و سازه محیطی غیر پیوسته کرد. برای این دیوارها باید اتصالاتی در نظر گرفت که قابلیت حرکت داخل صفحه و مهار خارجازصفحه را به دیوار بدهند (بندهای ۱ ۵ ۸ و ۴ ۵ ۳ این استاندارد). فواصل جداسازی دیوارها از قاب باید توسط مواد تراکم پذیر مناسب از قبیل پشم سنگ ضد رطوبت پر شوند. توصیه می‌شود برای جلوگیری از ترک‌خوردگی در نازک‌کاری از یک لایه شبکه الیاف یا رابیتس بر روی مواد تراکم پذیر استفاده شود. در بیمارستان‌ها ساختمان‌ها برای جلوگیری از ایجاد ترك‌خوردگی در نازك‌کاری، در گوشه‌های دیوار در هنگام زلزله لازم است از اتصالات کشویی سرتاسری در کناره‌ها و تراز سقف استفاده شود. در سایر ساختمان‌های بااهمیت بسیار زیاد استفاده از این ضابطه توصیه می‌شود.
پ ۶ ۱ ۴ ۱ ۱ ۱ محدودیت ابعاد هندسی
طول آزاد دیوار خارجی در پلان نباید از ۴ متر و ارتفاع آزاد آن نباید از ۳/۵ متر بیشتر در نظر گرفته شود. در دیوارهای با طول بیشتر از ۴ متر باید از عضو قائم با مقطع فولادی یا بتنی به‌عنوان تکیه‌گاه جهت مهار خارجازصفحه دیوار (وادار) و در دیوارهای با ارتفاع بیش از ۳/۵ متر باید با استفاده از عضو افقی با مقطع فولادی یا بتنی (تیرك) ارتفاع آزاد را کاهش داد. جزییات وادارها و تیرك‌ها در بندهای پ ۶ ۱ ۴ ۲ ۱ و پ ۶ ۱ ۴ ۲ ۴ ارائه شده است. در دیوارهای پانلی کارخآن‌های ارتفاع دیوار می‌تواند تا حدی که برای برش و خمش عمود بر صفحه طراحی‌شده، در نظر گرفته شود.
پ ۶ ۱ ۴ ۱ ۱ ۲ طراحی دیوارها
دیوارها باید برای بارهای اینرسی ایجادشده در آن‌ها، در جهت داخل صفحه و در جهت عمود بر صفحه طراحی شوند. در جهت داخل صفحه دیوار تحت تأثیر برش و خمش و در جهت عمود بر صفحه تحت تأثیر بارمحوری ناشی از وزن دیوار و برش و خمش خارجازصفحه عمودی و افقی قرار می‌گیرد. روش طراحی این دیوارها در راهنمای طراحی سازه‌ای و جزییات اجرایی دیوارهای غیرسازه‌ای – ضابطه شماره ۸۱۹ مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ارائه شده است. شرایط مرزی تحت نیروهای عمود بر صفحه باید به‌صورت مفصلی در نظر گرفته شود.
تبصره ۱: دیوارهای خارجی که تمام ارتفاع طبقه را پوشش نمی‌دهند (دیوار کوتاه)، بخصوص در ساختمان‌های بتنی، همواره باید از قاب سازه‌ای جدا شوند. زیرا در غیر اینصورت می‌تواند باعث تشکیل "ستون کوتاه" در سازه شود.
پ ۶ ۱ ۴ ۱ ۱ ۳ عرض درزهای انقطاع (فاصله جداسازی)
فاصله جداسازی دیوار از ستون‌ها به‌اندازه ۰.۰۱ ارتفاع کف تا کف طبقه و فاصله جداسازی از سقف برابر با بیشترین دو مقدار ۲۵ میلی‌متر و حداکثر خیز درازمدت تیر می‌باشد.
پ ۶ ۱ ۴ ۱ ۱ ۴ دیوارهای پانلی
دیوارهای پانلی کارخانه‌‌ای که به‌صورت نوارهای قائم در طول دیوار نصب می‌شوند مجاز به استفاده در ساختمان‌ها به‌عنوان دیوار خارجی، می‌باشند. در این حالت دیوار به‌صورت یک دال یک‌طرفه عمل می‌کند. دیوار باید با استفاده از نبشی یا المان مشابه در جهت خارجازصفحه، در تراز سقف و کف مهار شود. در این حالت باید اتصال پانل دیوار در تراز سقف با نبشی به‌صورت کشویی بوده و دیوار اجازه جابجایی داخل صفحه را داشته باشد. در این نوع دیوارها نیازی به اجرای وادار نمی‌باشد.
درصورتی‌که ارتفاع دیوار به‌اندازه‌ای باشد که پانل، قابلیت تحمل بار خمشی وارد بر آن را نداشته باشد، باید از تیرك در تراز میانی و وادار انتهایی استفاده نمود. تیرك مورداستفاده به وادار متصل می‌شود و باید از اتصال آن به ستون‌ها پرهیز شود. دیوارهای پانلی‌ای مجاز به استفاده در صنعت ساختمان هستند که دارای گواهی‌نامه فنی از مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی باشند. استفاده از دیوارهای خارجی پانلی در بیمارستان‌ها مؤکدا توصیه می‌شود.
پ ۶ ۱ ۴ ۱ ۱ ۵ دیوارهای بلوکی
در دیوارهای بلوکی، دیوار مشابه با یک پوسته و دال دوطرفه طراحی می‌شود. در این حالت جداسازی در جهت داخل صفحه و مهار در جهت خارجازصفحه می‌تواند توسط نبشی‌های فولادی و یا بست‌های U شکل متصل به دال سازه‌ای در تراز سقف و نبشی یا بست‌های U شکل متصل به ستون‌ها در دو انتهای (طرفین) دیوار و وادارهای میانی انجام گردد. نبشی‌های فولادی می‌توانند منقطع یا پیوسته باشند که باید برای نیروی خارجازصفحه طراحی شوند. در این دیوارها باید از المان مسلح کننده میلگرد بستر مورب یا نردبانی برای دیوارهای دارای ملات ماسه سیمان و از بست‌های فولادی منقطع یا پیوسته برای دیوارهای دارای ملات بستر نازك و یا محصولات جدید مانند نوارهای مش الیاف، جهت یکپارچه‌سازی و حفظ پیوستگی دیوار استفاده نمود. در دیوارهای با ارتفاع کمتر از ۳/۵ متر لزومی به اجرای وادار انتهایی در نزدیکی ستون نمی‌باشد.
پ ۶ ۱ ۴ ۱ ۲ دیوارهای داخلی (تیغه‌ها)
خرابی تیغه‌ها در زلزله یکی از عوامل اصلی آسیب‌رسان بوده است. به‌علاوه در حالاتی که از تیغه‌ها به‌عنوان مهار جانبی برای لوله‌کشی، اتاقک‌های الکتریکی، قفسه‌ها یا دیگر اعضای غیرسازه‌ای استفاده می‌شود، خرابی تیغه‌ها ممکن است باعث آسیب رساندن به این تأسیسات شود. تیغه‌های داخلی باید مانند دیوارهای خارجی از سقف و ستون‌ها جداسازی شوند.
فواصل جداسازی دیوارها از قاب باید توسط مواد تراکم پذیر مناسب از قبیل پشم سنگ ضد رطوبت پر شود. مانند دیوارهای خارجی در دیوارهای داخلی نیز توصیه می‌شود برای جلوگیری از ترك‌خوردگی در نازك‌کاری از یک لایه شبکه الیاف یا رابیتس بر روی مواد تراکم پذیر استفاده شود. در بیمارستان‌ها برای جلوگیری از ایجاد ترك‌خوردگی در نازك‌کاری، در گوشه‌های دیوار در هنگام زلزله لازم است از اتصالات کشویی سرتاسری در کناره‌ها و تراز سقف استفاده شود. در سایر ساختمان‌های بااهمیت بسیار زیاد استفاده از این ضابطه توصیه می‌شود.
تبصره ۱: درصورتی‌که از تیغه به‌عنوان مهار جانبی دیگر اعضای غیرسازه‌ای استفاده شود، تیغه و مهارهای لازم باید برای بار وارده کنترل شوند.
تبصره ۲: تیغه‌هایی که تمام ارتفاع طبقه را پوشش نمی‌دهند (دیوار کوتاه) مانند دیوارهای خارجی بخصوص در ساختمان‌های بتنی همواره باید از قاب سازه‌ای جدا شوند.
پ ۶ ۱ ۴ ۱ ۲ ۱ فاصله جداسازی
فاصله جداسازی دیوارهای داخلی از ستون‌ها به‌اندازه ۰۱/۰ ارتفاع کف تا کف طبقه و فاصله جداسازی از سقف برابر با بیشترین دو مقدار ۵۲ میلی‌متر و حداکثر خیز درازمدت تیر می‌باشد.
پ ۶ ۱ ۴ ۱ ۲ ۲ تیغه پانلی
در تیغه‌های پانلی قائم، دیوار به‌صورت یک دال یک‌طرفه طراحی می‌شود و دیوار باید با استفاده از قطعات نبشی یا قطعه اتصال مشابه در جهت خارجازصفحه در تراز سقف و کف مهار شود. در این حالت باید اتصال پانل دیوار در تراز سقف با نبشی یا ناودانی به‌صورت کشویی بوده و دیوار اجازه جابجایی داخل صفحه را داشته باشد. در این نوع دیوارها نیازی به وادار انتهایی یا میانی نمی‌باشد.
پوشش نما و یا پاشش سیمان بر روی سطوح تیغه‌های پانلی باید به نحوی اجرا شود که موجب چسبیدن و اتصال نبشی به تیغه پانلی نشود و از حرکت آن در داخل صفحه جلوگیری ننماید.
درصورتی‌که ارتفاع دیوار به اندازه‌ای باشد که پانل قابلیت تحمل بار خمشی وارد بر آن را نداشته باشد، باید از تیرك در تراز میانی و وادار انتهایی استفاده نمود. توجه شود که تیرك باید به وادار متصل شود و از اتصال آن به ستون‌ها پرهیز شود. استفاده از دیوارهای داخلی پنلی در بیمارستان‌ها مؤکدا توصیه می‌شود.
در تیغه‌های ساخته‌شده از LSF باید توجه شود که تیرك پانل سرد نورد نباید به سقف متصل شود. در این حالت می‌توان از تیرك تغییرشکل‌دهنده (دو تیرك قرارگرفته در درون هم که به‌صورت کشویی امکان جابجایی دارند و تیرك بالا به سقف متصل بوده و تیرك پایین به قاب سرد نورد متصل است) استفاده نمود برای جزییات بیشتر می‌توان به نشریه ۶۱۲ سازمان برنامه‌وبودجه مراجعه نمود.
پ ۶ ۱ ۴ ۱ ۲ ۳ تیغه بلوکی
در تیغه‌های بلوکی، دیوار مشابه با یک پوسته و دال دوطرفه طراحی می‌شود. جداسازی در جهت داخل صفحه و مهار در جهت خارجازصفحه می‌تواند توسط قطعات نبشی فولادی، بست‌های U شکل و یا قطعات مشابه آن‌ها، متصل به سازه در تراز سقف و متصل به ستون‌ها در دو انتهای (طرفین) دیوار و وادارهای میانی، انجام شود. قطعات اتصال می‌توانند منقطع یا پیوسته باشند که باید برای نیروی خارجازصفحه طراحی شوند. در این دیوارها باید از المان مسلح کننده میلگرد بستر خرپایی یا نردبانی برای دیوارهای دارای ملات ماسه سیمان و از بست‌های فولادی منقطع یا پیوسته برای دیوارهای دارای ملات بستر نازك جهت یکپارچه‌سازی و حفظ پیوستگی دیوار استفاده کرد.
در دیوارهای با ارتفاع کمتر از ۳/۵ متر لزومی به اجرای وادار انتهایی در نزدیکی ستون نمی‌باشد.
پ ۶ ۱ ۴ ۲ جزییات اجرایی دیوارهای داخلی و خارجی
اتصال دیوارها به سازه باید به نحوی انجام شود که در اثر خیز تیرهای زیر و بالای دیوار، جابجایی نسبی طبقات و یا عوامل وارد آورنده نیروی خارجازصفحه از جمله زلزله، باد و،... قطعه دیوار پایدار بماند و عملکرد آن حفظ شود و از ایجاد ترك شدید در دیوار جلوگیری نماید. در این بند نمونه‌هایی از اتصالات موردقبول ارائه شده است. جزییات مشروح‌تر همراه با جداول مقاطع محاسبه‌شده در راهنمای طراحی سازه‌ای و جزییات اجرایی دیوارهای غیرسازه‌ای– ضابطه شماره ۸۱۹ مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ارائه شده است. دیوارهای بلوکی با توجه به عملکرد دوطرفه آن‌ها در جهت افقی باید با استفاده از ابزار مناسب مسلح شوند (شکل پ ۶ ۱). این مسئله در دیوارهای بلوکی اجراشده با ملات می‌تواند با استفاده از میلگرد بستر خرپایی یا نرده بانی (شکل پ ۲ ۶) و دیوارهای اجراشده با ملات بستر نازك (ضخامت ملات کمتر از ۳ میلی‌متر) یا چسب‌های پلی‌یورتان با استفاده از بست‌های نازك فولادی منقطع یا پیوسته انجام شود (شکل پ ۳ ۶). میلگردها و بست‌های مورداستفاده باید طبق ضوابط مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان در مواردی که موردنیاز است از جنس فولاد ضدزنگ یا فولاد گالوانیزه و یا میلگرد آج‌دار سرد نورد باشند. حداقل سطح مقطع قطعه مسلح کننده ۰.۰۰۰۳ سطح مقطع مؤثر دیوار در برش خارجازصفحه می‌باشد. حداکثر فاصله قائم قطعات مسلح کننده در ارتفاع دیوار یک متر می‌باشد که باید قطعه بر اساس آن طراحی و محاسبه شود.
شکل پ ۶ ۱ دیوار خارجی بلوکی (سفال، آجر بلوك سیمانی سبک و...) دارای ملات سیمانی مسلح شده به میلگرد بستر
شکل پ ۶ ۲ میلگرد بستر خرپایی یا نردبانی
شکل پ ۶ ۳ بست‌های فلزی منقطع در دیوارهای بلوکی ساخته‌شده از ملات بستر نازك
پ ۶ ۱ ۴ ۲ ۱ وادارها
درصورتی‌که طول دیوار از مقادیر مجاز بر اساس طراحی (حداکثر ۴ متر) بیشتر شود، از عضو قائم با مقطع فولادی یا بتنی (وادار) به‌عنوان تکیه‌گاه جهت مهار خارجازصفحه دیوار و اجزای مسلح کننده آن استفاده می‌شود. وادار باید به نحو مناسبی به کف سازه با اتصال به‌صورت مفصلی متصل شود ولی اتصال آن در زیر تراز سقف باید در راستای داخل صفحه به‌صورت کشویی باشد تا امکان جابجایی درون صفحه دیوار فراهم شود. در دیوارهای خارجی روی سطح وادار باید به‌وسیله پشم سنگ ضد رطوبت برای عایق‌بندی پوشانده شود و بر روی آن یک‌لایه مش الیافی یا رابیتس برای جلوگیری از ترك‌خوردگی نازك‌کاری اجرا شود (شکل پ ۶ ۴).
شکل پ ۶ ۴ اجرای عایق پشم سنگ و مش الیاف یا رابیتس بر روی وادار
پ ۶ ۱ ۴ ۲ ۲ اتصال به وادارها
در دیوارهای غیرسازه‌ای در فواصل بین ستون‌ها برای مهار خارجازصفحه دیوارها بسته به نوع و طول دیوار، ممکن است نیاز به وادار باشد. برای انتقال بار به وادار استفاده از اتصالات جوشی یا پیچی و نظایر آن‌ها به وادار مجاز است ولی نباید از مقاومت اصطکاکی ناشی از بارهای ثقلی استفاده شود. دیوار با توجه به بارهای وارده و شرایط لبه‌های آن در بالا (زیر سقف) و دو لبه قائم دو طرف دیوار و شرایط مرزی زیر (روی کف) کنترل شوند و بر این اساس حداقل طول دیوار که نیاز به مهار با استفاده از وادار دارد محاسبه شود.
فواصل وادارها را می‌توان بر پایه محاسبه ظرفیت خمشی پانل دیوار با فرض شرایط تکیه‌گاهی لبه‌ها و با اعمال بار وارد بر دیوار تعیین نمود. باید توجه نمود که جزییات ارائه‌شده در این پیوست شرایط مفصلی را تأمین می‌کند. این کنترل برای دیوارهای بلوکی به‌صورت دال دوطرفه بر اساس ضابطه شماره ۸۱۹ مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی انجام می‌شود. دیوار بلوکی در فاصله بین وادارها با میلگرد بستر یا تسمه‌های فولادی مسلح می‌شود (شکل پ ۵ ۶).
شکل پ ۶ ۵ میلگرد بستر در فاصله بین وادارها و اتصال آن به وادار
پ ۶ ۱ ۴ ۲ ۳ اتصال وادار به قاب سازه‌ای
در دیوارهای بلوکی که نیاز به وادار دارند به‌منظور تأمین حرکت جانبی داخل صفحه دیوارها، مجموعه دیوار و وادار هم‌زمان از آزادی در حرکت جانبی برخوردارند. وادارها نباید به نبشی‌های تعبیه‌شده در تیرها که تنها جهت جلوگیری از حرکت خارجازصفحه نصب شده‌اند جوش شوند (شکل پ ۶ ۶ الف). با توجه به اتصال کشویی وادار نیازی به رعایت فاصله جداسازی دیوار در مجاورت وادارها نمی‌باشد و دیوار می‌تواند از بر وادار چیده شود.
تبصره: در دیوارهای واقع در خارج قاب، وادارهای دو انتهای دیوار باید در برابر حرکت جانبی در هر دو جهت مقید (به‌صورت اتصال تلسکوپی) شوند و به دیوار اجازه حرکت داده شود. در این حالت جزییات اتصال دیوار به این وادارها مانند اتصال به ستون‌ها می‌باشد در این فاصله جداسازی ۱% بین وادار و دیوار باید رعایت شود (شکل پ ۶ ۶ ب).
الف به‌صورت اتصال کشویی با استفاده از نبشی
ب اتصال وادار انتهایی در دیوارهای خارج از قاب به‌صورت تلسکوپی
شکل پ ۶ ۶ اتصال وادار به سقف
پ ۶ ۱ ۴ ۲ ۴ تیرك‌ها (دیوارهای با ارتفاع بیش از ۵/۳ متر)
در دیوارهای با ارتفاع بیش از ۳/۵ متر باید با استفاده از عضو افقی با مقطع فولادی یا بتنی (تیرك) ارتفاع آزاد دیوار را کاهش داد. در این حالت برای اینکه جداسازی دیوار از قاب سازه‌ای به نحو مناسب انجام شود، نیاز به اجرای وادار انتهایی برای نگه‌داشتن تیرك می‌باشد (جهت عدم ایجاد مانع برای تغییرشکل تیر در ناحیه مفصل پلاستیک وادار انتهایی باید حداقل در فاصله یک متری از بر ستون طبق شکل پ ۶ ۷ باشد). نحوه اجرای تیرك به این صورت است که تیرك باید به‌صورت کامل بر روی دیوار بنشیند و بار ثقلی دیوار فوقانی نباید به تیرك منتقل شود. به‌عنوان نمونه شکل پ ۶ ۶ نحوه اجرای تیرك و وادارها در یک دیوار ۶ متری و شکل پ ۶ ۸ جزییات اتصالات آن را نشان داده است. اتصال انتهای تیرك به ستون نیز باید به‌صورت نشیمن با قابلیت جابجایی در راستای دیوار مطابق شکل پ ۶ ۸ باشد.
شکل پ ۶ ۷ دیوارهای بلوکی با ارتفاع بیش از ۵/۳ متر دارای تیرك و وادار (به‌عنوان نمونه یک دیوار با ارتفاع ۶ متری)
شکل پ ۶ ۸ جزییات اجرایی اتصال تیرك و وادار در دیوار با ارتفاع بیش از ۳/۵ متر
ادامه شکل پ ۶ ۸ جزییات اجرایی اتصال تیرك و وادار در دیوار با ارتفاع بیش از ۵/۳ متر
پ ۶ ۱ ۴ ۲ ۵ روش‌های اتصال دیوار به اعضای قائم سازه‌ای
اتصال لبه قائم دیوارها به ستون‌ها و دیوارهای برشی ساختمان یا هر عضو قائم سازه‌ای دیگر در سازه باید به‌گونه‌ای باشد که ممانعتی در برابر جابجایی نسبی ایجاد نکند. در دیوارهای پانلی نیازی به اتصال بین دیوار و ستون وجود ندارد و فواصل بین این دو باید با مواد تراکم پذیر مانند پشم سنگ ضد رطوبت پر شود و بر روی آن در نازك‌کاری از یک‌لایه شبکه الیاف یا رابیتس استفاده شود.
الف اتصال کشویی با استفاده از دو نبشی یا ناودانی
یکی از روش‌های مناسب برای اتصال دیوار به عضو قائم سازه‌ای، استفاده از اتصال کشویی در محل تماس، به‌وسیله نبشی یا ناودانی منقطع یا پیوسته می‌باشد. در این حالت استفاده از نبشی و یا ناودانی‌های گرم نورد یا سرد نورد شده فولادی در طرفین دیوار که به نحو مناسبی به عضو قائم سازه‌ای اتصال داده می‌شود، توصیه می‌شود (شکل پ ۹ ۶).
شکل پ ۶ ۹ مهار دیوار خارجی ساخته‌شده از بلوك به ستون با استفاده از نبشی یا ناودانی
ب اتصال با بست‌های انعطاف‌پذیر U شکل
از اتصالات U شکل لغزشی برای مهار خارجازصفحه و درعین‌حال تأمین آزادی حرکت در درون صفحه دیوار می‌توان استفاده نمود (شکل پ ۶ ۱۰ الف).
ج شاخک انتهایی
در صورت استفاده از میلگرد بستر از شاخک انتهایی آن جهت اتصال دیوار به ستون در جهت خارج می‌توان استفاده نمود و نیازی به استفاده از نبشی یا ناودانی نمی‌باشد (شکل پ ۶ ۱۰ ب).
الف اتصال دیوار خارجی ساخته‌شده از بلوك به ستون با استفاده از بست ارتجاعی U شکل
ب استفاده از شاخک انتهایی به همراه میلگرد بستر
شکل پ ۶ ۱۰ –روش‌های مهار دیوار به ستون جهت نیروی خارجازصفحه
پ ۶ ۱ ۴ ۲ ۶ اتصال دیوار به زیر سقف
اتصال دیوار به زیر سقف باید به‌صورت اتصال لغزشی بدون اتصال مستقیم دیوار به سقف و با استفاده از مهار خارجازصفحه دیوار با قطعاتی از قبیل نبشی یا ناودانی اجرا شود (شکل پ ۶ ۱۱ الف). انتخاب نوع اتصال بستگی به وضعیت دیواری دارد که بین اعضای قائم شامل ستون، دیوار و یا وادار مهار شده است. در سازه‌های بتنی چنانچه بر اساس نوع سقف امکان پیش‌بینی اتصالات مناسب لغزشی در زمان ساخت عضو سازه‌ای برای بالای دیوار نباشد می‌توان این اتصال را با کاشت میل مهار پس از اجرای تیر انجام داد. باید توجه شود که در این صورت کاشت میل مهار باید در هسته تیر بتنی انجام شود و کاشت و اتصال به پوشش بتن مجاز نمی‌باشد. حداقل فاصله بالای دیوار تا زیر سقف برابر با بیشترین دو مقدار ۲۵ میلی‌متر و حداکثر خیز درازمدت سقف در امتداد دیوار در نظر گرفته شود.
لبه بالایی دیوار را می‌توان با استفاده از دو نبشی و یا ناودانی که به طریق مناسب به سقف سازه متصل می‌شود مهار نمود. ناودانی و یا نبشی‌ها نباید به دیوار یا وادار پیچ، میخ و یا جوش شوند. با این اتصال امکان حرکت آزادانه دیوار در درون صفحه تأمین می‌شود. فاصله بالای دیوار تا سقف باید در حدی باشد که تیر بتواند آزادانه خیز داده و اتصالی با دیوار پیدا ننماید. نبشی‌ها به ترتیب ابتدا در یک سمت اجرا و پس از دیوارچینی و قرارگیری بالاترین بلوك دیوار، نبشی دوم متصل می‌شود. نبشی می‌تواند به‌صورت سرد نورد یا گرم نورد و به شکل منقطع یا پیوسته باشد. می‌توان به‌جای مهار خارجازصفحه دیوار در تراز سقف، آخرین ردیف دیوار را با جزییات بند پ ۶ ۱ ۴ ۲ ۲ به‌وسیله میلگرد یا بست مسلح نمود. در این صورت توجه شود که در محاسبات دیوار به‌صورت یک صفحه یک‌طرفه لحاظ شود و کل بار جانبی وارده به دیوار در طراحی وادارها و المان‌های مسلح کننده دیوار لحاظ شود (شکل پ ۶ ۱۱ ب).
الف اتصال دیوار به سقف با استفاده از نبشی
ب عدم اتصال به سقف و اجرای المان مسلح کننده در رج آخر دیوار
شکل پ ۶ ۱۱ جزییات اجرایی در محل تلاقی دیوار با سقف
در اجرای دیوارهای داخلی به‌خصوص در انواع سقف‌های دارای تیرچه یا تیر یا هر نوع سقف مختلط که در آن‌ها تیری در راستای دیوار نباشد، مانند دیوارهای خارجی می‌توان رج انتهایی دیوار یا رج ماقبل آن رابا میلگرد بستر یا بست مسلح کرد (شکل پ ۶ ۱۲)
شکل پ ۶ ۱۲ مهار دیوار به‌صورت یک‌طرفه با استفاده از قطعه مسلح کننده در بالاترین ردیف بلوك مصالح بنایی (اتصال وادار به سقف باید صورت کشویی باشد)
پ ۶ ۱ ۴ ۲ ۷ اتصال دیوارهای غیرسازه‌ای به یکدیگر
در اتصال دیوارها توصیه می‌شود که به دلیل امکان بروز تنش های کششی در درون صفحه دیوارهای متقاطع، از بست‌های فلزی مشابه آنچه در مورد اتصال به ستون به کار برده شد استفاده شود و یا برای جداسازی دیوارها از یکدیگر در محل اتصال دو دیوار متقاطع از وادار استفاده شود. شکل پ ۶ ۱۳ اجرای وادار مجزا در محل اجرای دو دیوار متقاطع و شکل پ ۶ ۱۴ نحوه اجرای بست در محل تقاطع را نمایش می‌دهد.
الف نمای سه‌بعدی اجرای دیوارهای متقاطع
ب اجرای دیوار متقاطع از پلان
شکل پ ۶ ۱۳ اجرای دیوارهای متقاطع و نحوه اجرای وادار در محل اتصال دو دیوار
شکل پ ۶ ۱۴ اجرای دیوار متقاطع با استفاده از بست انعطاف‌پذیر
پ ۶ ۱ ۴ ۲ ۸ اجرای نعل درگاه و نصب پنجره
در شرایطی که دیوارها دارای درب یا پنجره باشند، اجرای نعل درگاه و نصب پنجره یا درب باید با رعایت جزئیات مشابه شکل‌های پ ۶ ۱۵ و پ ۶ ۱۶ انجام شود. برای بازشوهای بزرگتر از ۵/۲ متر، نیاز به اجرای وادار و نعل درگاه در کنار بازشو می‌باشد. در بازشوهای کوچکتر از این اندازه، درصورتی‌که از چهارچوب فلزی مناسب که پاسخگوی بارهای وارده باشد استفاده شود و المان‌های مسلح کننده دیوار به قاب متصل شوند (می‌توانند جوش داده شوند).، احتیاجی به تعبیه وادار در کنار بازشو نمی‌باشد، در غیر این صورت باید برای این دهانه‌ها نیز وادار تعبیه نمود.
شکل پ ۶ ۱۵ نحوه اجرای فریم و نعل درگاه در اطراف بازشو
شکل پ ۶ ۱۶ نحوه اجرای وادار در دو طرف بازشو در صورت نیاز
پ ۶ ۱ ۴ ۲ ۹ اجرای دیوار در دهانه‌های مهاربندی
در دهانه‌های مهاربندی در تمام ساختمان‌ها، دیوار باید در جهت داخل صفحه از قاب سازه‌ای جداسازی شود. اجرای دیوار در محور مهاربند یا با هرگونه تماس یا اتصال به مهاربند با توجه به اینکه مانع از عملکرد صحیح و رفتار مناسب مهاربند می‌شود ممنوع می‌باشد دیوار باید خارج از محور مهاربند و با جزییات جداسازی ارائه‌شده در این پیوست اجرا شود. در صورت نیاز می‌توان برای عدم نمایان بودن مهاربند از دو دیوار در دو سمت مهاربند که فاقد هرگونه اتصال و درگیری با مهاربند می‌باشند استفاده کرد.
پ ۶ ۱ ۴ ۲ ۱۰ جزییات اجرای دیوار در بیمارستان‌ها
در بیمارستان‌ها جهت جلوگیری از ایجاد هرگونه ترك در دیوار در هنگام زلزله و خارج نشدن فضاهای استریل از سرویس‌دهی ضروری است که در مجاورت تیر و ستون از قطعات ناودانی سرتاسری، که داخل آن به‌اندازه یک درصد ارتفاع طبقه از مواد تراکم پذیر نظیر پشم سنگ ضد رطوبت پر شده است، مطابق شکل پ ۶ ۱۷ و شکل پ ۶ ۱۸ استفاده شود. این جزییات برای هر دو نوع دیوارهای بلوکی و پانلی لازم‌الاجرا می‌باشد.
شکل پ ۶ ۱۷ اجرای ناودانی سرتاسری در مجاورت تیر و ستون در دیوارهای بیمارستانی
الف عدم اتصال ناودانی قائم به کف طبقه
ب عدم اتصال ناودانی قائم و افقی به یکدیگر
شکل پ ۶ ۱۸ جزییات اتصال ناودانی سرتاسری به تیر و ستون
پ ۶ ۱ ۴ ۲ ۱۱ روش‌های نوین مهار دیوار پ ۶ ۱ ۴ ۲ ۱۱ ۱ مسلح کردن دیوار با شبکه الیاف
یک روش مهار لرزه‌ای دیوارها مسلح کردن آن با شبکه الیاف می‌باشد. در این روش خمش دیوار، یک‌طرفه و در راستای قائم می‌باشد بنابراین دیوار نیازی به وادار ندارد و محدودیتی در طول دیوار وجود ندارد. توجه شود که در این حالت در لبه‌های دیوار و کنار بازشوها باید بر روی دیوار از نوار شبکه الیاف استفاده نمود. در این روش نوارهای شبکه ساخته‌شده از الیاف کربن یا شیشه بر روی دیوار قرار داده شده و نازك‌کاری بر روی آن به‌صورت دستی پاشیده می‌شود. بعد از انجام لایه اول پاشش باید نبشی مهار خارج صفحه دیوار در بالا و پایین دیوار اجرا شده و لایه نهایی نازك‌کاری دیوار بر روی نبشی اجرا شود (توجه شود که نباید پاشش بر روی نبشی اجرا شود و از حرکت داخل صفحه دیوار جلوگیری نماید). در صورت وجود حداقل ۵۰ میلی‌متر کف سازی که پایین دیوار در داخل آن قرار گیرد نیازی به اجرای نبشی پایینی نمی‌باشد. در این روش، درصورتی‌که نازك‌کاری روی دیوار از جنس سیمان انتخاب شده باشد، الیاف شیشه مقاوم به قلیا (AR Glass) با مقاومت تسلیم بیش از MPa ۱۰۰۰ مناسب بوده و درصورتی‌که نازك‌کاری از جنس گچ منظور شده باشد، استفاده از الیاف شیشه E Glass نیز با همان مقاومت تسلیم مجاز می‌باشد (شکل‌های پ ۶ ۱۹ و پ ۶ ۲۰). در هر دو صورت، مقدار الیاف موردنیاز با توجه به مشخصات آن‌ها در حالت استفاده به‌صورت نواری حداقل ۲gr/m ۱۰۰ و در حالت استفاده به‌صورت سرتاسری ۲gr/m ۵۰ (در هر سمت دیوار) می‌باشد. از شبکه الیاف کربن با مقاومت تسلیم بیش از MPa ۳۰۰۰ نیز می‌توان به‌عنوان جایگزین الیاف شیشه استفاده نمود. این روش با توجه به حذف وادارها می‌تواند نسبت به سایر روش‌ها از هزینه کمتری برخوردار بوده و برای ساختمان‌های موجود نیز قابل کاربرد می‌باشد.
شکل پ ۶ ۱۹ مسلح کردن دیوارها با استفاده از نوارهای شبکه الیاف شیشه یا کربن
شکل پ ۶ ۲۰ جزییات مسلح سازی دیوار با شبکه الیاف
شبکه الیاف یک ساختار شبکه‌ای متشکل از نخ‌های متعدد است که به یکدیگر متصل شده‌اند. شبکه الیاف می‌تواند دارای ساختار یک‌جهته یا دوجهته باشد. ساختار یک‌جهته به معنای این است که نخ‌ها در یک راستا از مقاومت کششی مناسبی برخوردار هستند اما در جهت دیگر مقاومت کمتری داشته و نخ‌های ضعیف‌تر تنها برای اتصال و کنار هم نگه‌داشتن نخ‌های قوی‌تر استفاده شده‌اند؛ لذا در طراحی و کاربرد باید جهت قوی ملاك باربری باشد. درمش دوطرفه در هر دو جهت نخ‌ها از مقاومت کششی بالایی برخوردار می‌باشند. فاصله بین چشمه‌ها (یک نخ تا نخ مجاور) در ساختار شبکه‌ای بنا به طراحی می‌تواند متفاوت باشد. اما این فاصله نباید از ۵ میلی‌متر کمتر باشد.
همچنین حداکثر اندازه سنگدانه مورداستفاده در ملات، برای اتصال شبکه الیافی باید از نصف فاصله باز بین چشمه‌ها بیشتر نباشد.
ژئوگریدهایی که ساختار شبکه‌ای پلیمری داشته و از نخ و الیاف تشکیل نشده‌اند و همچنین پارچه الیافی که عموماً در ساختارهای کامپوزیت FRP مورداستفاده قرار می‌گیرد، نباید به‌عنوان شبکه الیافی مورداستفاده قرار گیرند.
شکل پ ۶ ۲۱ نمونه‌ای از شبکه‌های الیافی را نمایش می‌دهد.
شکل پ ۶ ۲۱ نمونه‌ای از شبکه الیافی
لازم به ذکر است الیاف شیشه مورداستفاده در محیط سیمانی حتماً باید از الیاف شیشه مقاوم به قلیا باشند، به علت اینکه در محیط سیمانی (با ۵/۱۲pH >)، الیاف شیشه تحت تأثیر قلیایی محیط پیرامون خود قرار می‌گیرند و کاهش مقاومت پیدا می‌کنند. درنهایت فرآیند خوردگی در محلول قلیایی با گذشت زمان می‌تواند تا تخریب کامل شبکه ادامه پیدا کند و به‌این‌ترتیب طول عمر الیاف لایه تقویت کاهش می‌یابد. کاهش مقدار قلیای سیمان و ایجاد یک لایه سد محافظتی روی الیاف در برابر اثرات شیمیایی محیط، هرچند راهکارهای مؤثری در بهبود خوردگی الیاف شیشه می‌باشند اما کافی نیست و حتماً لازم است از الیاف شیشه مقاوم به قلیا استفاده نمود. الیاف شیشه مقاوم به قلیا باید دارای حداقل ۱۶ درصد زیرکونیا (۲ZrO) باشد.
تعیین سطح مقطع نخ، دانسیته، مقاومت کششی و مدول الاستیسیته، تعیین درصد زیرکونیا در الیاف و آزمون مقاومت به قلیا ازجمله آزمون‌های ضروری برای شناخت ویژگی‌های مش شیشه می‌باشند.
تعیین سطح مقطع نخ، دانسیته، مقاومت کششی و مدول الاستیسیته، تعیین درصد کربن یا گرفتن طیف مادون‌قرمز FTIR از نمونه ازجمله آزمون‌های ضروری برای شناخت ویژگی‌های مش کربنی می‌باشند.
پ ۶ ۱ ۴ ۲ ۱۱ ۲ مسلح کردن دیوار با FRP
یک روش دیگر برای پایدارسازی دیوار در جهت خارجازصفحه، استفاده از نوارهای قائم FRP می‌باشد. جزییات این روش در نشریه ض ۶۹۱ مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ارائه شده است و جزییات اتصال آن به تیر و ستون مشابه بند ۱ ۴ ۲ ۱۱ ۱ می‌باشد. این روش با توجه به هزینه بالاتر FRP ممکن است در بسیاری از حالات غیراقتصادی شود.
پ ۶ ۱ ۴ ۲ ۱۲ جلوگیری از آسیب به سازه‌های بتنی در حین اجرای اتصالات مهار دیوارها
کلیه اتصالات به سازه‌های بتنی یا با استفاده از میخ و پیچ انجام می‌شود و یا در هنگام اجرای اسکلت سازه بتنی صفحات دارای گل‌میخ یا میلگرد جوش شده دارای خم انتهایی در مکان‌ها و مقاطع موردنظر جایگذاری می‌شوند (شکل پ ۶ ۲۲).
محل میخ یا پیچ در لبه قطعات باید به فاصله‌ای از لبه اجرا شود که موجب قلوه‌کن شدن پوشش بتنی اعضای سازه نشود.
استفاده از میخ‌های کاشت به‌صورت ضربه‌ای ممنوع می‌باشد و می‌توان از روش کاشت چرخشی استفاده نمود.
الزاماً زاویه نصب پیچ یا میخ در اجرای اتصالات بر سطوح اعضای سازه به‌صورت قائم می‌باشد.
پیشنهاد می‌شود محل قرارگیری پیچ و یا میخ بر روی قطعات اتصال توسط مته مناسب و با یک شماره کمتر، از قبل سوراخ شود.
شکل پ ۶ ۲۲ جزییات نحوه قرار گرفتن صفحات انتظار جهت اتصال مهار دیوار در تیر و ستون بتنی
پ ۶ ۱ ۴ ۲ ۱۳ دیوارهای پانلی
در دیوار پانلی ساختار پانل باید به‌گونه‌ای باشد که قابلیت تحمل بارهای لرزه‌ای، باد و ضربه را با عملکرد و رفتار یک‌طرفه در راستای قائم داشته باشد. در این حالت پانل فقط باید در جهت خارجازصفحه در بالا و پایین دیوار به‌وسیله نبشی مهار شود (شکل پ ۶ ۲۳). درصورتی‌که پایین پانل در حداقل ۵۰ میلی‌متر کف سازی قرار گیرد یا برای پایین پانل در سقف ریشه اجرا شده باشد نیازی به اجرایی نبشی در پایین پانل نمی‌باشد (شکل پ ۶ ۲۴). در این حالت نبشی‌های مهار به سقف که پس از اجرای دیوار نصب می‌شود باید به سمت خارج دیوار باشد و سایر جزییات نیز می‌تواند مشابه دیوارهای بلوکی اجرا شود.
شکل پ ۶ ۲۳ جزییات نحوه مهار دیوار پانلی در قسمت فوقانی
شکل پ ۶ ۲۴ مهار خارجازصفحه قسمت فوقانی دیوار دارای ریشه کاشت در پایین دیوار توسط نبشی یا ناودانی
پ ۶ ۱ ۴ ۳ نمای داخلی
نماهای داخلی، حساس به جابجایی محسوب می‌شود. این اجزاء می‌توانند دچار ترك‌های داخل صفحه و جداشدگی از دیوار شوند. همچنین ممکن است بر اثر شتاب، مستقیماً دچار تغییرمکان یا جداشدگی خارج صفحه‌ای شوند. درصورتی‌که این اجزاء به‌طور مستقیم روی دیوارهای برشی یا اعضای سازه‌ای که تحت جابجایی بزرگ قرار می‌گیرند، نصب شوند، در زلزله آسیب‌پذیر خواهند بود. در صورت رعایت الزامات جداسازی دیوار، نیازی به کنترل لرزه‌ای در جهت داخل صفحه برای نماهای داخلی اجراشده بر روی این دیوارها نمی‌باشد.
پ ۶ ۱ ۴ ۴ نمای خارجی
پ ۶ ۱ ۴ ۴ ۱ نماهای چسبانده شده
این نوع نما شامل نماهای سنگی، آجری و سرامیکی چسبانده شده،، انواع نماهای سیمانی مسلح شده با مش الیاف یا توری‌های فلزی، و نماهای مشابه آن‌ها می‌باشد.
در نماهای چسبانده شده، اتصال و مهار پشت‌بندی باید قادر به تحمل نیروهای طراحی لرزه‌ای افقی محاسبه‌شده طبق فصل چهارم این استاندارد باشند.
با توجه به اینکه نماهای چسبانده شده حساس به جابجایی محسوب می‌شوند، ممکن است در اثر تغییرشکل لایه زیرین ترک‌خورده یا از جای خود بیرون رانده شود. درصورتی‌که این اجزاء به‌طور مستقیم روی دیوارهای برشی یا اعضای سازه‌ای که تحت جابجایی بزرگ قرار می‌گیرند نصب شوند، در زلزله آسیب‌پذیر خواهند بود.
در نماهای چسبانده شده خرابی داخل صفحه نما معمولاً بر اثر تغییرشکل سازه‌ی دربرگیرنده‌ی دیواری که نما بر روی آن چسبانده شده است رخ می‌دهد، که باعث به وجود آمدن ترك و گسترش آن می‌شود. خرابی خارجازصفحه که به‌صورت بیرون افتادن نما رخ می‌دهد، مستقیماً به دلیل شتاب می‌باشد. بدین منظور باید با استفاده از جزئیات ارائه‌شده در این پیوست، اتصال دیوار پشتیبان به سازه محیطی (بند پ ۶ ۱ ۴ ۲) را جدا نمود. این جداسازی باید به نحوی صورت گیرد که با اتصال نما به دیوار، امکان حرکت آن با دیوار فراهم شود و در محل‌هایی که پوشش نما از ستون‌ها عبور می‌کند باید توسط مصالح پرکننده نظیر پشم سنگ از چسبیدن نما به ستون‌ها جلوگیری شود (شکل پ ۶ ۲۵). همچنین اجرای نما باید به‌گونه‌ای باشد که در تراز طبقات (تیر یا دال) در نما درز انقطاع اجرا شود.
درصورتی‌که دیوار از مصالحی ساخته شود که بتواند ضوابط مباحث مقررات ملی در بحث عایق حرارتی را برآورده کند نیازی به اجرای عایق حرارتی جداگانه بر روی دیوار نیست. در غیر این صورت باید جزییات عایق‌بندی پوسته خارجی شامل مجموعه دیوار و نما طبق مباحث مقررات ملی رعایت گردد. در این حالت باید نما به نحو مناسبی به دیوار پشت متصل شود.
نمونه‌ای از جزییات اجرایی نمای چسبانده شده در شکل پ ۶ ۲۶ ارائه شده است. جزییات اجرایی نماها به‌صورت مشروح در نشریه ۷۱۴ سازمان برنامه‌وبودجه ارائه شده است.
شکل پ ۶ ۲۵ نحوه اجرای نمای چسبانده شده در دیوارهای جداسازی شده
شکل پ ۶ ۲۶ نحو صحیح اجرای نمای سیمانی مسلح شده به مش الیاف و عایق حرارتی بر روی دیوار
پ ۶ ۱ ۴ ۴ ۲ نماهای مهارشده
نماهای مهارشده شامل نماهای آجری و سنگی مهارشده، نماهای سرامیکی خشک، نمای کامپوزیت، نمای شیشه‌ای و نماهای بتنی پیش‌ساخته و انواع تخته‌های سیمانی مسلح شده به الیاف می‌شود. در نمای مهارشده اتصالات باید بارهای ثقلی ناشی از وزن نما به همراه بارهای لرزه‌ای ناشی از شتاب افقی داخل صفحه، خارج صفحه و قائم زلزله را تحمل نمایند.
در ساختمان‌های با اهمیت زیاد و بسیار زیاد با توجه به هدف کاربرد نماهای مهارشده، توصیه می‌شود سازه به‌گونه‌ای طراحی شود که حداکثر تغییرمکان نسبی داخل و خارجازصفحه آن به ۰۱/۰ ارتفاع طبقه محدود شود یا قاب نگه‌دارنده نما در تراز سقف طبقات در جهت داخل صفحه مانند شکل پ ۶ ۲۷ با اتصالات لوبیایی از سازه جداسازی شود. در ساختمان‌های با اهمیت متوسط دارای نماهای مهارشده، توصیه می‌شود سازه به‌گونه‌ای طراحی شود که حداکثر تغییرمکان نسبی داخل و خارجازصفحه آن به ۰۲/۰ ارتفاع طبقه محدود شود یا قاب نگه‌دارنده نما در تراز سقف طبقات در جهت داخل صفحه مانند شکل پ ۶ ۲۷ با اتصالات لوبیایی از سازه جداسازی شود. جزییات اجرایی این نماها در نشریه ۷۱۴ سازمان برنامه‌وبودجه ارائه شده است.
الف نمونه اجرای اتصال لوبیایی به تیر در اجرای خشک نمای سرامیکی
ب نمونه اجرای اتصال لوبیایی به تیر در پانل بتنی پیش‌ساخته
شکل پ ۶ ۲۷ نمونه‌هایی از اجرای اتصال لوبیایی در محل اتصال به تیر طبقه جهت جداسازی نما از جابجایی داخل صفحه قاب سازه‌ای
در نماهای آجری، نما باید در ترازی که دیوار خارجی مسلح شده است با بست به دیوار پشت مهار شود. در همان تراز باید یک عدد میلگرد در لایه نما نیز (مطابق شکل پ ۶ ۲۸) قرار داده شود. جزییات اجرای این نما به همراه دیگر الزامات اجرایی در شکل پ ۶ ۲۹ نشان داده شده است. جزییات مشروح در نشریه ۷۱۴ سازمان برنامه‌وبودجه ارائه شده است.
شکل پ ۶ ۲۸ نحوه مهار نمای آجری به دیوار پشت
شکل پ ۶ ۲۹ جزییات اجرای نمای آجری
در نماهای سنگی نیز با اجرای بست در شکاف سنگ می‌توان آن را به نحو مناسبی به دیوار خارجی ساختمان متصل نمود. شکل پ ۶ ۳۰ نمونه‌هایی از این بست‌ها و جزییات اجرایی نما و عایق‌کاری و درزبندی‌های آن را (در صورت نیاز) نشان می‌دهد.
الف نمونه‌ای از اتصال دوخت به پشت نمای سنگی به دیوار
ب نمونه‌ای از اجرای دوخت به پشت نمای سنگی به دیوار در محل مسلح سازی دیوار
شکل پ ۶ ۳۰ نمونه‌هایی از اجرای دوخت به پشت نمای سنگی به دیوار و جزییات اجرایی آن
پ ۶ ۱ ۴ ۵ سقف کاذب
سقف‌های کاذب ازلحاظ نحوه اتصال به سقف به چهار گروه کلی تقسیم می‌شوند:
دسته الف: پوشش سقف‌های بتنی یا فلزی با مصالحی که توسط اتصالات مکانیکی و یا چسب به آن‌ها متصل می‌شوند؛
دسته ب: صفحات آویخته از قبیل گچی، فلزی یا چوبی (با فاصله کمتر از ۶۰ سانتی‌متر از سقف) که توسط اعضایی به نگه‌دارنده‌های چوبی یا فلزی متصل می‌شوند؛
دسته پ: صفحات آویخته از قبیل گچی، فلزی یا چوبی (با فاصله بیشتر از ۶۰ سانتی‌متر از سقف) و همچنین سقف‌های کاذب تشکیل‌شده از توری‌های فلزی به همراه روکش گچی (رابیتس)؛
دسته ت: سقف‌های کاذب یکپارچه دارای سازه مستقل نگه‌دارنده (T-Bars) به همراه تجهیزات روشنایی و مکانیکی.
پ ۶ ۱ ۴ ۵ ۱ نکاتی که باید در طراحی لرزه‌ای سقف‌های کاذب رعایت گردد:
در زیر بالکن‌های طره یا سایه‌بان‌هایی که دچار شتاب قائم بالایی به هنگام زلزله می‌شوند، لازم است که فاصله آویزهای سقف کاذب نسبت به یکدیگر کاهش یابد.
ارائه جزئیات لرزه‌ای برای سقف‌های کاذب با مساحت کمتر از ۱۳ مترمربع که توسط دیوارها به‌صورت جانبی در سازه مهار شده‌اند لازم نیست.
ممکن است جزئیات لرزه‌ای خاصی برای سقف‌های سنگین دیگر مانند گچ، چوب و یا پانل‌های فلزی یا برای سقف لایه گچی در ارتفاع‌های مختلف موردنیاز باشد. برای این موارد، جزئیات به‌صورت مشابه با آنچه برای سقف‌های عایق صوت استفاده می‌شود بوده ولی برای حفظ ایمنی، از مهاربندی بیشتری استفاده می‌شود. مهاربندی لرزه‌ای برای سقف‌های سنگین آویخته به‌صورت معمول شامل یک میله فشاری قائم و مهارهای سیمی کششی قطری می‌باشد. در برخی موارد می‌توان به‌جای مهاربندی سیمی و میله‌های فشاری از اعضای خمشی (معمولاً از فولاد سرد نورد) استفاده کرد (شکل پ ۶ ۳۱).
شکل پ ۶ ۳۱ سقف لایه گچی با مهار جانبی در فواصل ۸/۱ تا ۴/۲ متری
الف ساختمان‌های با اهمیت متوسط: سقف‌های کاذب گروه‌های الف، ب و ت نیازی به طرح لرزه‌ای ندارند.
سقف‌های کاذب گروه پ، باید قادر به پذیرش تغییرشکل‌های نسبی محاسبه‌شده طبق بند پ ۶ ۱ ۳ باشند.
ب ساختمان‌های با اهمیت زیاد و بسیار زیاد: سقف‌های کاذب گروه‌های الف و ب و د باید قادر به تحمل نیروهای طراحی لرزه‌ای محاسبه‌شده طبق بند پ ۶ ۱ ۳ باشند. سقف‌های کاذب گروه ج، باید قادر به پذیرش نیروهای طراحی لرزه‌ای و تغییرشکل‌های نسبی محاسبه‌شده طبق بند پ ۶ ۱ ۳ باشند. شکل پ ۶ ۳۲ جزئیات مهار لرزه‌ای سقف‌های کاذب نوع الف را نمایش می‌دهد. همچنین در شکل‌های پ ۶ ۳۳ و پ ۶ ۳۴ نحوه مهار سقف‌های کاذب نوع ب و پ و جزییات آن ارائه شده است.
شکل پ ۶ ۳۲ سقف پانل گچی مستقیم وصل شده به سازه نمونه‌هایی از سقف‌های کاذب نوع الف
لبه ثابت
شکل پ ۶ ۳۳ پلان مهاربندی عرضی برای شبکه سقف سنگین معلق (جزییات مقاطع در شکل پ ۶ ۲۹ ارائه شده است)
شکل پ ۶ ۳۴ جزئیات مهاربندی جانبی برای سقف پانل گچی معلق مقاطع نشان داده شده در شکل پ ۶ ۲۸
پ ۶ ۱ ۴ ۶ جان‌پناه‌ها
با توجه به ضوابط سازمان آتش نشانی حداقل ارتفاع جان‌پناه‌ها ۲/۱ متر توصیه می‌شود. در این حالت مناسب است که ستون‌های پیرامونی بام، تا ارتفاع ۳۵ /۱ متر بر روی بام ادامه پیدا کنند. این ارتفاع برای مهار لرزه‌ای جان‌پناه می‌باشد (شکل پ ۶ ۳۵). در فاصله بین ستون‌ها در صورت نیاز با اجرای وادار طبق جزییات ارائه‌شده، طول آزاد دیوار کوتاه شده و دیوار جان‌پناه بین وادارها باید به نحو مناسبی مشابه جزییات ارائه‌شده در شکل پ ۶ ۳۶ یا روش‌های مشابه جهت تحمل بارهای خارج صفحه مسلح شود.
شکل پ ۶ ۳۵ نحوه مهار جان‌پناه غیرمسلح بنائی
شکل پ ۶ ۳۶ مهار جان‌پناه بنائی توسط وادار فلزی
یک روش دیگر برای مهار لرزه‌ای جان‌پناه استفاده از میلگردهای مسلح کننده قرارگرفته در دیوار و مهارشده در دال سقف (وادار بتنی) در فواصل ۱ متر مانند شکل پ ۶ ۳۷ می‌باشد.
شکل پ ۶ ۳۷ جزئیات اجرایی اتصال جان‌پناه با وادار بتنی
پ ۶ ۱ ۴ ۷ راه‌پله‌ها
پله‌ها برای تخلیه ساکنان پس از وقوع زلزله موردنیاز بوده و حفظ عملکرد آن‌ها پس از زلزله از اولویت بالایی برخوردار می‌باشد. پله‌ها به دو گروه پله‌هایی که جزئی از سازه اصلی ساختمان می‌باشد و پله‌های فرار که جزئی از سازه اصلی ساختمان نمی‌باشد تقسیم می‌شوند.
در پله‌هایی که جزئی از سازه اصلی ساختمان می‌باشند، در صورت اتصال راه‌پله‌ها به قاب سازه‌ای باید اثر آن در باربری لرزه‌ای و نیروهایی که به تیر و ستون اطراف آن براثر این باربری وارد می‌شود لحاظ شود. در این حالت لازم است اجزای راه‌پله شامل شمشیری‌ها، دال بتنی پله و پاگردها مدل‌سازی شوند. در این خصوص لازم است یک‌بار سازه بدون لحاظ نمودن سختی اجزای پله، مدل و طراحی شود تا سیستم باربر جانبی سازه به‌تنهایی قادر به تحمل کل نیروی زلزله طرح باشد و یک‌بار هم با مدل کردن اجزای پله و در نظر گرفتن تأثیر سختی آن، سازه موردبررسی مجدد قرار گرفته و اجزای پله نیز تحت نیروهای ایجادشده در آن‌ها طراحی شوند. باید توجه شود در سازه‌های بتنی اجرای تیر و اتصال دال راه‌پله در تراز پاگرد میان طبقه باعث ایجاد ستون کوتاه در ستون‌های مجاور راه‌پله می‌شود. جهت جلوگیری از تشکیل ستون کوتاه می‌توان بجای اجرای تیر نیم‌طبقه، آن را در همان تراز طبقه اجرا نمود و بر روی آن دو ستونک اجرا کرد. سپس بر روی این ستونک‌ها تیری اجرا می‌شود که به ستون‌های اطراف متصل نبوده و انتهای آن با ستون‌های اطراف فاصله‌ای حداقل به‌اندازه ۰۱/۰ ارتفاع طبقه دارد. نهایتاً دال پله و پاگردها در تراز نیم‌طبقه به این تیر قرارگرفته بر روی ستونک‌ها متصل می‌شوند. لازم به ذکر است تیر نشیمن قرارگرفته در تراز طبقه که ستونک‌ها بر روی آن قرار دارند بایستی تحت پیچش ایجادشده ناشی از بارهای ثقلی و لرزه‌ای طراحی شود. اعمال ضریب کاهش سختی پیچشی بر روی این تیر مجاز نیست (شکل پ ۶ ۳۸).
شکل پ ۶ ۳۸ اجرای پاگرد راه‌پله بر روی ستونک جهت جلوگیری از ایجاد ستون کوتاه
یک روش دیگر برای کاهش اندرکنش پله و سازه، جداسازی آن مطابق جزئیات ارائه‌شده در شکل‌های پ ۶ ۳۹ و پ ۶ ۴۰ در تراز پاگرد میان طبقه و تراز پاگرد پایین هر طبقه می‌باشد. بر اساس این جزئیات از ایجاد ستون کوتاه در ستون‌های مجاور راه‌پله و آسیب به دال راه‌پله به علت جذب نیروی جانبی توسط راه‌پله جلوگیری می‌شود (حداقل پهنا دستک بتنی برابر ۲۰ سانتی‌متر می‌باشد). رمپ راه‌پله فقط در تراز پاگرد طبقه از طریق بالشتک فلزی بر روی دال پاگرد می‌نشیند و اتصال رمپ و دال پاگرد در تراز میان طبقه به‌صورت پیوسته اجرا می‌شود. این بالشتک‌های فلزی باید در داخل هسته بتنی مهار شده باشند.
شکل پ ۶ ۳۹ جزئیات اجرایی جداسازی نشیمن پاگرد راه‌پله در تراز نیم‌طبقه
شکل پ ۶ ۴۰ جزئیات اجرایی جداسازی نشیمن پاگرد راه‌پله در تراز طبقه
در پله‌های سبک، اتصالاتی با سوراخ‌های لوبیایی برای جداسازی پله از کفه‌ای متصل و جلوگیری از خرابی ناشی از گریز بین طبقه‌ای مفید می‌باشند.
تأمین خروجی‌های ایمن عاملی بسیار مهم برای ایمنی راه‌پله‌ها در برابر زلزله است. اگر نرده پله‌ها با مصالح ترد مانند مصالح بنایی غیرمسلح، سفال کاری مجوف و ... ساخته شده باشد، می‌بایست دارای درزهای اجرایی لازم بوده تا از آوار و خطرات ناشی از سقوط مصالح در پله‌ها جلوگیری شود. لوله‌ها، چراغ‌ها، چراغ‌های اضطراری یا کانال‌ها باید دارای مهاربند باشند تا از خطر سقوط و ایجاد آوار در پله‌ها جلوگیری شود.
پ ۶ ۲ در نظرگیری اثر میانقابی دیوار در ساختمان پ ۶ ۲ ۱ مقدمه
طبق بند ۸ ۵ ۱ این استاندارد، دیوارهای داخلی و نماها باید طوری اجرا شوند که تا حد امکان مانعی برای حرکت اجزای سازه‌ای در زمان زلزله ایجاد نکنند. بخش اول این پیوست راهکارهایی در این زمینه ارائه داده است. درصورتی‌که دیوارها از قاب‌های پیرامونی خود جدا نشوند لازم است اثر اندرکنش این اعضا با سیستم سازه‌ای در تحلیل و طراحی سازه لحاظ شود که در این بخش راهکارهایی برای این منظور ارائه شده است.
میانقاب به دیواری اطلاق می‌شود که به‌طور کامل دهانه‌ای از یک قاب فولادی یا بتنی را پوشانده و توسط تیرها و ستون‌ها احاطه شده است. قاب میان‌پر شامل میانقاب و قاب پیرامونی آن می‌باشد که باید ضوابط این بخش را اقناع نماید.
حداکثر تعداد طبقات ساختمانی که در آن می‌توان بر اساس ضوابط این پیوست از میانقاب برای تأمین مقاومت جانبی استفاده نمود، چهار طبقه است. سازه این ساختمان‌ها، به‌تنهایی و بدون احتساب میانقاب‌ها، باید قادر به تحمل بارهای ثقلی باشد. اثر وجود میانقاب در بروز نامنظمی در سازه باید بررسی و در طراحی سازه لحاظ شود.
ضمناً ضوابط این بخش در مورد ساختمان‌های با اهمیت خیلی زیاد قابل‌استفاده نیست.
سازه‌هایی که با ضوابط این بخش تحلیل و طراحی می‌شوند باید به‌تنهایی و بدون در نظرگیری اثر میانقاب‌ها نیز جوابگوی بارهای وارده شامل بار زلزله باشند، مگر اینکه در نقشه‌های سازه‌ای، میانقاب‌ها به‌عنوان اجزای سازه‌ای معرفی شده و در دستورالعمل‌های نگهداری ساختمان قید شود که امکان تغییر، جابجایی یا تخریب آن‌ها بدون انجام تحلیل و ارزیابی‌های مجدد وجود ندارد.
پ ۶ ۲ ۲ دیوارهای مشمول این بخش
میانقاب‌های مصالح بنایی که در این بخش مدنظر است شامل دیوارهای آجری توپر و سوراخ‌دار یا ساخته‌شده از بلوك سیمانی می‌باشند. دیوارهای ساخته‌شده از مصالح بنایی فوق و تقویت‌شده با لایه بتن پاشی (شاتکریت) در یک یا هر دو وجه آن‌ها نیز مشمول این بخش می‌شود. ضوابط این پیوست، شامل دیوارهای ساخته‌شده از آجر مجوف (بلوك سفالی مجوف)، سنگ، شیشه یا جنس‌های دیگر نمی‌شود.
پ ۶ ۲ ۳ مدل‌سازی میانقاب مصالح بنایی در جهت درون صفحه
در صورت وجود شرایط بند پ ۶ ۲ ۴، برای مدل‌سازی میانقاب‌های مصالح بنایی در جهت درون صفحه می‌توان از مدل عضو قطری فشاری معادل استفاده نمود. برای این منظور به‌جای میانقاب از یک عضو قطری استفاده می‌شود که ضریب ارتجاعی و ضخامت آن با دیوار یکسان است و عرض آن از رابطه (پ ۶ ۱) به دست می‌آید (شکل پ ۶ ۴۱). این عضو قطری، تنها در فشار عمل می‌نماید و در کشش حذف می‌شود.
الف) دیوار با عملکرد میانقابی ب) مدل قاب میان‌پر
شکل پ ۶ ۴۱ عضو معادل میانقاب
پ ۶ ۲ ۳ ۱ سختی
سختی ارتجاعی درون صفحه یک پانل از میانقاب مصالح بنایی غیرمسلح را می‌توان با به‌کارگیری یک عضو قطری فشاری معادل به عرض a طبق رابطه (پ ۶ ۱) به‌حساب آورد.
پ ۶ ۲ ۳ ۲ مقاومت نهایی قطری محتمل
مقاومت نهایی قطری محتمل میانقاب،Fu، که برای کنترل اعضا و اتصالات قاب (بندهای پ ۲ ۴ ۲ ۶ و پ ۳ ۴ ۲ ۶) به کار می‌رود از رابطه زیر به دست می‌آید.
پ ۶ ۲ ۴ شرایط لازم برای عملکرد میانقابی دیوار
اعضا و اتصالات قاب محیطی یک میانقاب باید برای اثرات اندرکنش قاب و میانقاب کفایت داشته باشند. این اثرات شامل نیروهای منتقل‌شده از میانقاب به تیر، ستون و اتصال‌های قاب می‌باشند. درصورتی‌که هر یک از شرایط این بند برای قاب دارای دیوار برآورده نشود، دیوار آن را نمی‌توان به‌عنوان میانقاب در نظر گرفت و باید به‌صورت جداشده از قاب اجرا شود.
دیوار موجود در دهانه مهاربندی باید به‌گونه‌ای باشد که مهاربند بتواند آزادانه عمل نماید. در چنین دهانه‌هایی، نمی‌توان اثر میانقابی دیوار را در نظر گرفت و باید آن‌ها را به‌صورت جداشده از قاب اجرا نمود.
پ ۶ ۲ ۴ ۱ شرایط دیوار برای بروز عملکرد میانقابی
تنها دیوارهایی می‌توانند به‌عنوان میانقاب در نظر گرفته شوند که دارای همه شرایط زیر باشند (شرایط مربوط به اجرا باید در نقشه‌های اجرایی ذکر شوند):
۱. دارای مقاومت عمود بر صفحه کافی مذکور در بند پ ۶ ۲ ۶ باشند.
۲. برای دیوارهای ساخته‌شده از واحدهای بنایی، دیوارچینی باید به‌صورت هشت‌گیر انجام شده باشد به‌گونه‌ای که هر آجر بالایی حداقل ۲۵/۰ آجر پایینی را پوشش داده باشد. ضمن اینکه درزهای قائم آن نیز مانند درزهای افقی باید دارای ملات ماسه سیمان باشند.
۳. درزی بین دیوار و اعضای قاب وجود نداشته باشد و دیوار به‌طور کامل در تماس با تیر و ستون باشد. در صورت وجود درز بین دیوار و تیر فوقانی می‌توان آن را با ملات انبساط پذیر پر کرد. بر خلاف روش مرسوم اجرای دیوار، برای از بین بردن اثر درز فوقانی نمی‌توان از آجرهایی که در رج آخر به‌صورت مایل چیده شده‌اند استفاده کرد. مگر اینکه تمام فضاهای خالی باقیمانده، به‌خصوص فضای خالی بین آجر مورب و کنج قاب، با بتن یا مصالحی که مقاومت فشاری آن مساوی یا بیشتر از آجر است پر شود.
۴. دیوار باید کاملاً شاقول اجراشده و فاقد شکم‌دادگی یا کج شدگی باشد.
۵. ساختمان دارای دیافراگم صلب باشد.
۶. ارتفاع دیوار نباید از ۴ متر و طول آن از ۶ متر بیشتر باشد.
۷. تغییرمکان جانبی نسبی غیرخطی طرح قاب میان‌پر (با در نظرگیری اثر میانقاب‌ها در تحلیل)، که از رابطه ۳ ۱۱ این استاندارد به دست می‌آید، در ساختمان‌های با اهمیت زیاد، متوسط و کم نباید به ترتیب از ۰۰۸/۰، ۰۱/۰ و ۰۱۵/۰ برابر ارتفاع طبقه بیشتر باشد.
پ ۶ ۲ ۴ ۲ شرایط اعضای قاب پیرامونی دیوار
علاوه بر خود دیوار، اعضا قاب پیرامونی دیوار نیز باید دارای شرایطی باشند تا بتوان آن دیوار را به‌عنوان میانقاب در نظر گرفت. ستون و تیر مجاور میانقاب، به ترتیب باید قادر به تحمل نیروهای بیان‌شده در بند پ ۶ ۲ ۴ ۲ ۱ و پ ۶ ۲ ۴ ۲ ۲ به‌عنوان بار ایجادشده در زلزله در ترکیب با سایر بارهای وارد به سازه باشند. در این بررسی باید اثر نیروهای زلزله در هر دو جهت متقابل در نظر گرفته شوند.
پ ۶ ۲ ۴ ۲ ۱ مقاومت لازم برای ستون‌های مجاور پانل میانقاب
پ ۶ ۲ ۴ ۲ 2 مقاومت لازم برای تیرهای مجاور پانل میانقاب
پ ۶ ۲ ۴ ۲ ۳ اثرات موضعی میانقاب بر اعضای قاب
پ ۶ ۲ ۴ ۳ اتصالات قاب
اتصال تیر به ستون قاب باید قادر به تحمل نیروی برشی Fu sinθ در ترکیب با سایر بارهای موجود در سازه باشد.
پ ۶ ۲ ۵ تحلیل سازه و محاسبه نیروی حاصل از عملکرد میانقابی دیوار
در تحلیل سازه، هر میانقاب به‌صورت یک عضو قطری فشاری با مشخصاتی که در بند پ ۶ ۲ ۳ ۱ بیان‌شده مدل می‌شود.
ستون‌های پیرامونی میانقاب حتی در قاب‌های دارای اتصال مفصلی تیر به ستون، جزو اعضای لرزه بر ساختمان محسوب می‌شوند و در تحلیل سازه باید در بررسی بند ۴ ۱ ۳ این استاندارد، در مورد اعمال هم‌زمان مؤلفه جهت متعامد زلزله، مدنظر قرار گیرند.
پ ۶ ۲ ۵ ۱ ضرایب لرزه‌ای سازه دارای میانقاب
پ ۶ ۲ ۵ ۲ کنترل مقاومت میانقاب
در طراحی سازه به روش ضرایب بار و مقاومت، نیروی عضو قطری فشاری میانقاب که از تحلیل با ترکیبات بار شامل زلزله به دست می‌آید نباید از مقاومت طراحی آن‌که برابر. Fu ۰۴ در نظر گرفته می‌شود، بیشتر باشد.
پ ۶ ۲ ۵ ۳ قطع میانقاب در ارتفاع ساختمان
درصورتی‌که در یک دهانه، میانقاب در یکی از طبقات وجود نداشته باشد، دیوارهای آن دهانه در طبقات بالا را نمی‌توان میانقاب فرض کرد و باید آن‌ها را بر اساس بخش اول این پیوست، از قاب پیرامونی جدا نمود.
پ ۶ ۲ ۶ ارزیابی دیوارهای مصالح بنایی در جهت خارجازصفحه
همه میانقاب‌ها و اجزا و اتصالات آن باید دارای مقاومت کافی برای تحمل نیروهای خارجازصفحه دیوار باشند. نیروی زلزله وارد به میانقاب در جهت عمود بر صفحه، مشابه دیوارهای جداشده و بر اساس فصل ۴ این استاندارد محاسبه می‌گردد.
برای تأمین مقاومت در جهت عمود بر صفحه می‌توان از روش‌های معرفی‌شده در بخش نخست این پیوست برای دیوارهای جداشده از قاب، استفاده نمود. البته اجزاء اضافه‌شده به میانقاب (برخلاف دیوار جداشده)، باید کاملاً به دیوار متصل بوده و فاصله‌ای بین آن‌ها و دیوار وجود نداشته باشد. لایه پوشش بتن‌آرمه (شاتکریت) نیز می‌تواند مورداستفاده قرار گیرد. بدین منظور می‌توان ضوابط بخش ۷ ۱ ضابطه ۳۹۸ سازمان برنامه‌وبودجه کشور را مدنظر قرار داد.
در مدل تحلیلی سازه، باید از سختی عمود بر صفحه میانقاب صرف‌نظر نمود.
پ ۶ ۲ ۷ میانقاب‌های دارای بازشو
میانقاب دارای بازشو باید تا حد امکان به‌صورت جداشده از قاب اجرا شود. تنها در مواردی که همه شرایط زیر فراهم باشد، دیوار را می‌توان میانقاب فرض کرد:
۱. طول و ارتفاع بازشو به ترتیب از یک‌سوم طول و یک‌سوم ارتفاع دیوار کمتر باشد.
۲. فاصله افقی و قائم بازشو از تیر و ستون به ترتیب از ۲۰% طول و ۲۰% ارتفاع دیوار بیشتر باشد.
۳. بازشو دارای قاب فولادی که به چارچوب پنجره متصل می‌شود باشد.
در این حالت لازم است سختی و مقاومت طراحی میانقاب به مقدار ۲۰% کاهش یابد. درصورتی‌که دیوار دارای دو یا چند بازشو باشد، برای ابعاد بازشوی معادل، اندازه کوچکترین مستطیلی که همه بازشوها را در برمی‌گیرد در نظر گرفته می‌شود. در دیوارهای دارای بازشو نیز مانند سایر دیوارها، تأمین مقاومت کافی در جهت خارجازصفحه الزامی است.
پ ۶ ۲ ۸ میانقاب‌های نوین
بر اساس تحقیقات علمی، انواع جدیدی از میانقاب معرفی شده‌اند که در جهت صفحه خود، رفتاری شکل‌پذیر داشته و در جهت عمود بر صفحه نیز کاملاً پایدار هستند. در صورت استفاده از چنین میانقاب‌هایی، لازم است برای مدل‌سازی آن‌ها در سازه، کنترل کفایت اعضا و اتصالات قاب پیرامونی و همچنین برای تعیین مقدار مقاومت طراحی و سایر کمیات موردنیاز، بر اساس ضوابط معتبر عمل شود.
در صورت استفاده از میانقاب دارای فیوز لغزان، می‌توان از بخش ۷ ۲ ضابطه ۳۹۸ سازمان برنامه‌وبودجه کشور استفاده و مقاومت طراحی (مذکور در بند پ ۲ ۵ ۲ ۶) آن را برابر با Fu فرض نمود.