ضوابط اجرایی و نکات مهم وال‌پست برای دیوارهای خارجی و داخلی

دیوارهای خارجی دیوارهایی هستند که در بین دو ستون یا ستون و دیوار برشی واقع می‌شوند. دیوارهای داخلی نیز دیوارهایی هستند که در داخل ساختمان قرار گرفته و گاهاً با دیوارهای خارجی تقاطع دارند. در قسمت‌های قبل، اندکی باهدف پیوست ششم استاندارد 2800 جهت جداسازی دیوار از قاب، آشنا شدیم. در این قسمت علاوه بر رویکرد جداسازی دیوار از دو سمت قائم، با جداسازی دیوار از زیر تیر هم آشنا خواهیم شد.

برای دیوارهای خارجی اتصالاتی در نظر می‌گیریم که در داخل صفحه اجازه حرکت به دیوار داده شود ولی در خارج صفحه مهار شده باشد. وقتی اجازه حرکت در داخل صفحه به دیوار داده می‌شود، باید فاصله میان دیوار و ستون یا دیوار برشی با مصالح تراکم‌پذیر از قبیل پشم سنگ یا یونولیت پر شود. با این روش از اثرات اندرکنش بین قاب و دیوار می‌توان صرف‌نظر کرد.

مهار خارج از صفحه دیوار بایستی توسط قطعات اتصال به‌صورت سراسری یا منقطع تأمین شود. یکبار یک دیوار با ارتفاع متوسط ولی طول بلند و یکبار یک دیوار با طول متوسط ولی ارتفاع بلند را متصور شوید. باتوجه به سطح بارگیر زیاد این دیوارها از یک حد مشخص، نیروی واحد سطح وارده بر این دیوار که منشأ آن یا زلزله است و یا باد، بسیار زیاد خواهد بود. طبیعتاً خمش خارج از صفحه حاصل از این نیروها ممکن است از ظرفیت خمشی دیوار فراتر رفته و شکست خمشی رخ دهد. برای جبران این موضوع، آیین‌نامه ما را ملزم به تقسیم‌بندی دیوار با استفاده از وادارها (وادارهای عمودی) و تیرک‌ها (وادارهای افقی) می‌کند.

دیوارهای داخلی (تیغه‌ها) برای جداسازی فضاها بکار می‌روند و خرابی آن‌ها بخصوص زمانی که به‌عنوان مهار جانبی سایر اجزای غیرسازه‌ای (لوله‌کشی، اتاقک‌های الکتریکی، قفسه‌ها یا …) باشند، بسیار خسارت‌بار و خطرناک است. واضح است که برخی از دیوارهای داخلی دارای یک سر آزاد هستند، لذا حرکت داخل صفحه آن‌ها برای جلوگیری از ناپایداری دیوار، باید محدود شود. پس نیاز به اتصالات خاصی برای مقید کردن حرکت داخل صفحه دیوار داخلی داریم. دیوارهای داخلی بایستی از سه سمت جداسازی شوند (وجوه قائم در دو سمت و ناحیه زیر سقف). مشابه دیوار خارجی، برای دیوار داخلی نیز بایستی از مصالح تراکم‌پذیر در جهت حرکت داخل صفحه و قیدهایی در جهت خارج از صفحه استفاده شود.

گردآوری شده در سایت مستروالپست

محدودیت‌های ابعادی در اجرای وادار و تیرک:

مطابق با پیوست ششم استاندارد 2800، درصورتی ‌که طول دیوار از 4 متر در دیوارهای داخلی و خارجی بیشتر شود، از عضو قائم (وادار) با مقطع فولادی یا بتنی به‌عنوان تکیه‌گاه جهت مهار خارج از صفحه دیوار و اجزای مسلح کننده آن استفاده می‌شود. همچنین در دیوارهای با ارتفاع بیش از 3.5 متر باید با استفاده از عضو افقی (تیرک) با مقطع فولادی یا بتنی ارتفاع آزاد دیوار را کاهش داد. برخی از مهندسین مطابق مبحث 8 مقررات ملی ساختمان معتقد هستند که در دیوارهای داخلی با طول کمتر از 1.5 متر، می‌توان از اجرای وادار انتهایی صرف‌نظر کرد. در شکل زیر موارد مذکور به‌صورت شماتیک نمایش ‌داده ‌شده است.

شکل - محدودیت ابعاد هندسی دیوارها

جداسازی دیوار‌های داخلی و خارجی از ستون، دیوار برشی، سقف و تیر

اهمیت جداسازی دیوارهای میانقابی برای جلوگیری از خرابی در قسمت‌های قبلی توضیح داده شد. طبق پیوست 6 استاندارد 2800، فاصله جداسازی دیوار از ستون‌ها و دیوار برشی به‌اندازه 0.01 ارتفاع کف تا کف طبقه برای دیوارهای داخلی و خارجی می‌باشد. واضح است که این مقدار نباید از تغییر مکان نسبی طبقه نیز کمتر در نظر گرفته شود که در نشریه 729 به این موضوع اشاره شده است. همچنین ضابطه 819 نیز حداقل مقدار این فاصله را 3 سانتیمتر در نظر گرفته است. طبق پیوست 6 استاندارد 2800، فاصله جداسازی دیوار از سقف یا تیر برابر با بیشترین دو مقدار 25 میلی‌متر و حداکثر خیز درازمدت تیر، تیرچه یا دال سقف می‌باشد.

شکل - جداسازی دیوار از ستون و تیر با مصالح تراکم‌پذیر

در پیوست 6 استاندارد 2800، ضابطه 819 و نشریه 729 به استفاده از پلی‌استایرن و پشم سنگ ضد رطوبت به‌ عنوان مصالح تراکم‌پذیر توصیه شده است. پلی‌استایرن‌ها مصالح آشنا برای ما مهندسین هستند که انواع مناسب آن که ضد رطوبت هستند، می‌توانند در جداسازی دیوارها مورد استفاده قرار گیرند. پشم سنگ دارای ساختار الیافی است که این ویژگی آن باعث محبوس شدن هوا و خاصیت عایق آن می‌شود. با اضافه‌ کردن لایه‌های مختلف ضد رطوبتی به عایق‌های پشم سنگ، می‌توان این عایق‌ها را نسبت به رطوبت محافظت کرد که به آن‌ها پشم سنگ ضد رطوبت گوییم.

نکته: در نشریه 729، توصیه به استفاده از پشم سنگ و پشم‌ شیشه به‌عنوان لایه جداکننده شده است که البته استفاده از پشم سنگ را در اولویت اول قرار داده است؛ زیرا پشم‌شیشه در برابر رطوبت مقاومت کمی از خود نشان می‌دهد. همچنین در استفاده از پلی‌استایرن بایستی به نرمی و تراکم‌پذیری مناسب آن دقت کرد. با این توضیحات، انتخاب پشم سنگ ضد رطوبت به‌عنوان مصالح تراکم‌پذیر توصیه می‌شود.

مصالح تراکم‌پذیر (الف) پشم سنگ (ب) پلی‌استایرن (پ) پشم‌شیشه

آیا نیازی به جداسازی دیوار از وادار میانی می‌باشد؟

دیوار در داخل صفحه جابه‌جا می‌شود و وادارها داخل ناودانی کشویی اجازه حرکت جانبی دارند، پس نیازی به رعایت فاصله بین دیوار و وادارها نیست. در واقع وجود یا عدم وجود آن تأثیری در رفتار دیوار و اندرکنش با سازه ندارد.

شکل - عدم ضرورت به جداسازی دیوار از وادار میانی

میلگرد بستر

میلگرد بستر المان فولادی است که در بند بستر قرار می‌گیرد. مسلح کردن دیوار می‌تواند با استفاده از میلگرد بستر انجام شود. میلگرد بستر می‌تواند به‌صورت نردبانی، خرپایی و مشبک مورداستفاده قرار گیرد. پیوست 6 استاندارد 2800 صرفاً میلگردهای بستر خرپایی و نردبانی را معرفی کرده است و در اجرا نیز این دو مورد پرکاربرد هستند.

شکل - انواع میلگرد بستر (الف) میلگرد بستر نردبانی (ب) میلگرد بستر خرپایی (پ) میلگرد بستر مشبک

نکته 1: میلگرد بستر خرپایی سختی بیشتری نسبت به میلگرد بستر نردبانی دارند و استفاده از آن در اولویت اول قرار دارد.

نکته 2: میلگرد بستر بایستی به طور کامل در داخل ملات بستر قرار گیرد تا از طریق ملات، پیوستگی بین واحد بنایی و میلگرد بستر فراهم شود.

نکته 3: به‌ منظور پیوستگی بهتر میان میلگرد بستر و ملات، بایستی سطح میلگرد بستر آجدار باشد و مفتول میانی می‌تواند به‌صورت ساده و دارای سطح صاف باشد.

نکته 4: برای جلوگیری از پدیده خوردگی در میلگردهای بستر، از میلگردهای بستری که به‌صورت گالوانیزه تولید شده‌اند استفاده کنیم. همچنین می‌توان از میلگردهای بستر با پوشش اپوکسی و یا فولاد ضدزنگ استفاده کرد.

مزایای استفاده از میلگرد بستر چیست؟

در دیوارهایی که عملکرد آن‌ها مانند دال دو طرفه است یا دیوار دهانه افقی است، میلگرد بستر موجب بهبود عملکرد خمشی دیوار می‌شود. در واقع میلگردهای بستر مدفون در ملات مانند یک تیر بتنی با ضخامت کم هستند. با توجه به اینکه میلگردهای بستر در راستای افقی قرار داده شده‌اند، در دیوارهای دهانه قائم میلگردهای بستر به‌ صورت مستقیم در بهبود مقاومت خمشی تأثیر نخواهند داشت ولی با توجه به بهبود عملکرد داخل صفحه دیوار و کاهش ترک‌های احتمالی، به‌صورت غیرمستقیم مقاومت خمشی خارج از صفحه دیوار دهانه قائم را افزایش خواهند داد. در واقع مقاومت کلی دیوار حاصل اندرکنش مقاومت داخل و خارج صفحه توأم است. یعنی آسیب‌دیدگی درون صفحه دیوار می‌تواند منجر به کاهش مقاومت خارج از صفحه دیوار شود.

شکل - مزیت استفاده از میلگردهای بستر در خمش خارج از صفحه

مزایای مهم به‌کارگیری میلگردهای بستر را می‌توان به‌صورت زیر جمع‌بندی کرد:

- افزایش مقاومت و شکل‌پذیری خمش خارج از صفحه دیوار

- افزایش مقاومت برشی داخل صفحه دیوار

- کنترل عرض و فواصل ترک‌های ناشی از جمع‌شدگی و تغییر شکل‌های حرارتی

- افزایش انسجام دیوار در حین زلزله و جلوگیری از فروریزش خارج از صفحه

- برقراری اتصال مکانیکی برای نمای بنایی مانند آجری یا سنگی (شکل زیر)

مطابق پیوست 6 استاندارد 2800، استفاده از میلگردهای بستر در دیوارهای داخلی و پیرامونی (همه دیوارها) با هر ابعادی الزامی است. میلگردهای بستر به‌عنوان تارهای مقاوم کششی در ملات بین رج‌های دیوار مدفون می‌شوند تا ضعف مصالح بنایی در کشش را پوشش دهند. بایستی در اجرا به این نکته توجه کرد که ابتدا دیوار را باید چید، سپس میلگرد بستر را روی آن قرار داده و چینش بلوک‌های بعدی را برای اجرای دیوار ادامه داد.

فواصل قرارگیری میلگردهای عمودی در تولید میلگردهای بستر بسیار حائز اهمیت است. میلگردهای نردبانی قابل ساخت در کارگاه نیز می‌باشند؛ لذا بایستی درهرصورت فواصل میلگردهای عمودی کنترل شود. شکل زیر از پیوست 6 استاندارد 2800 میزان این محدودیت را مشخص می‌کند.

شکل - میلگرد بستر و شاخک انتهایی (قلاب) آن و همپوشانی (اورلپ) 30 سانتی‌متری

نکته: طبق نشریه 729، حداقل قطر میلگردهای بستر 4 میلی‌متر و حداکثر قطر آن‌ها نصف ضخامت ملات بستر است. در اجرای دیوار با بلوک‌های رسی (آجری یا سفالی) و سیمانی، ضخامت ملات نباید از 16 میلی‌متر تجاوز کند؛ لذا حداکثر قطر میلگرد بستر 8 میلی‌متر خواهد بود. معمولاً ضخامت ملات بستر 10 میلی‌متر و قطر میلگرد بستر 4 الی 4.5 میلی‌متر در نظر گرفته می‌شود.

دلیل محدودکردن ضخامت ملات بستر به 16 میلی‌متر، اثر محصورشدگی ملات می‌باشد. مقاومت فشاری المان بنایی یعنی دیوار، به مقاومت فشاری واحد بنایی و ملات و ضخامت ملات بستگی دارد. درصورتی‌که ضخامت ملات از حدی بیشتر باشد، محصورشدگی ملات بین واحدهای بنایی رعایت نشده و اثر مقاومت فشاری ملات بر مقاومت فشاری المان بنایی بیشتر شده و مقاومت دیوار کاهش می‌یابد. واضح است که مقاومت فشاری واحد بنایی به‌مراتب از ملات بیشتر است.

شکل محدودیت قطر میلگرد بستر و ضخامت ملات بستر برای بلوک‌های رسی و سیمانی (ب) اثر محصورشدگی ملات

طبق پیوست 6 استاندارد 2800، حداکثر فاصله مسلح کننده‌های دیوار (میلگردهای بستر) از هم 1 متر (حداکثر 5 رج درمیان) باشد؛ لذا در طراحی و اجرا نباید فاصله قائم میلگردهای بستر از این مقدار بیشتر شود. واضح است که نیروی وارده به طبقات بالاتر بیشتر از طبقات پایین‌تر می‌باشد. پس هرچه به سمت طبقات بالاتر برویم، فاصله میلگردهای بستر می‌تواند کمتر باشد. این موضوع در اجرا در تیپ‌بندی که طراح تعیین کرده است، به‌وضوح قابل‌رؤیت خواهد بود. برای مثال ممکن است در طبقات بالا از هر 2 رج میلگرد بستر قرار داده شود ولی این فاصله در طبقات پایین 3 رج در میان میلگردهای بستر تعبیه شود.

شکل - (الف) بند آیین‌نامه در مورد میلگرد بستر (ب) مفهوم تعبیه میلگرد بستر از هر دو رج درمیان

قطعات اتصال در اجرای وال‌پست

در این قسمت به بررسی اتصال دیوار به المان‌های کناری، فوقانی و تحتانی خواهیم پرداخت که می‌تواند ستون، دیوار برشی، تیر، سقف یا کف باشد؛ لذا در سه بخش اتصالات مختلف را شرح خواهیم داد:

- اتصال دیوار به سقف یا تیر

اتصال دیوار به سقف یا تیر به‌صورت ظظ در نظر گرفته می‌شود و در جهت خارج از صفحه توسط ناودانی یا دو نبشی مهار شده و در راستای داخل صفحه اتصال کشویی (لغزشی) داشته باشد. نبشی‌ها یا ناودانی‌ها نباید به دیوار، پیچ، میخ یا جوش شوند؛ زیرا در این صورت در داخل صفحه اجازه حرکت به آن‌ها داده نخواهد شد. لازم است دیوار متأثر از تغییر مکان سقف یا تیر نباشد و به دلیل خیز تحت بارهای ثقلی و یا تغییر شکل در حین زلزله، هیچ نوع بار محوری به آن تحمیل نشود. بدین منظور بایستی فاصله جداسازی شده رعایت گردد. مطابق نشریه 729، فاصله مرکز تا مرکز قطعات اتصال ناودانی یا نبشی، نباید از 1.5 متر تجاوز کند. در اشکال زیر دیوار می‌تواند عمود بر صفحه آزادانه حرکت کند.

شکل - قطعات اتصال زیر تیر یا سقف (الف) قطعه اتصال ناودانی (ب) قطعه اتصال جفت نبشی

مطابق نشریه 729، حداقل طول هم‌پوشانی نبشی یا ناودانی با دیوار 30 میلیمتر می‌باشد. باتوجه به اینکه حداقل فاصله جداسازی از زیر سقف 25 میلیمتر می‌باشد، مقدار بال نبشی یا ناودانی حداقل 55 میلیمتر در نظر گرفته خواهد شد.

نکته 1: مطابق پیوست 6 استاندارد 2800 و اجازه آن، می‌توان به‌جای مهار خارج از صفحه دیوار با استفاده از نبشی یا ناودانی در تراز زیر تیر یا سقف، آخرین رج دیوار را با میلگرد بستر یا بست اتصال در بلوک‌های (AAC) مسلح نمود.

شکل - مسلح کردن رج آخر با میلگرد بستر به جای استفاده از ناودانی یا نبشی برای مهار خارج از صفحه

نکته 2: طبق نشریه 729، حداکثر فاصله نبشی‌ها و ناودانی‌های منقطع از هم 1.5 متر می‌باشد.

نکته 3: در نواحی حفاظت شده تیر نباید هیچ‌گونه قطعه اتصالی نصب شود.

عملکرد اتصال کشویی دیوار به سقف یا تیر در هنگام زلزله چگونه می‌باشد؟

در هنگام زلزله یک طبقه نسبت به طبقه دیگر جابه‌جایی نسبی دارد. در این صورت اگر دیوار به زیر تیر یا سقف متصل باشد و جداسازی صورت نگرفته باشد، در اثر جابه‌جایی نسبی، بالای دیوار که به تیر یا سقف متصل است آزاد شده و در سیکل‌های بعدی زلزله فرو می‌ریزد. در واقع در صورت جداسازی دیوار، دیگر مفصل پلاستیک در بالای دیوار ایجاد نخواهد شد و بالای دیوار دارای تکیه‌گاه مفصلی است.

همچنین در صورت عدم جداسازی دیوار از زیر تیر یا سقف، سختی دیوار بر سختی تیر می‌افزاید و از تشکیل مفصل پلاستیک در تیرها جلوگیری می‌کند. علاوه ‌برآن، اگر اجازه حرکت در داخل صفحه به دیوار داده نشود، باتوجه به فرضیات تحلیل و طراحی قاب خمشی که اتصال صلب را بدون تغییر زاویه قاب در نظر می‌گیریم یا به عبارت بهتر زاویه کنج 90 درجه باقی می‌ماند، اعمال نیرو به کنج دیوار موجب خرابی آن شده و عکس‌العمل این نیرو نیز موجب آسیب به تیر یا سقف می‌شود.

توجه: اجرای قطعات اتصال نبشی‌ها بدین‌گونه است که ابتدا نبشی‌های وجه بیرونی دیوار اجرا شده و دیوار چیده می‌شود. پس از تمام شدن چینش دیوار، نبشی نگهدارنده طرف دیگر قرار داده می‌شود. این روش سبب کاهش خطای قرارگیری نبشی‌ها در زیر تیر یا سقف می‌شود.

- اتصال دیوار به ستون یا ستون برشی

اتصال لبه قائم دیوارها به ستون‌ها یا دیوارهای برشی ساختمان یا هر عضو قائم سازه‌ای دیگر در سازه‌ها باید به نحوی اجرا شود که مانعی در برابر جابه‌جایی نسبی ایجاد نکند. به عبارت بهتر، اتصال به‌گونه‌ای باشد که هیچ قیدی در برابر نیروهای داخل صفحه دیوار فراهم نکند و جابه‌جایی نسبی ایجاد شده، نیروی اضافه‌ای بر دیوار اعمال نکند. همچنین اتصال باید قادر به تحمل بارهای خارج از صفحه را نیز داشته باشد. در ادامه سه اتصال برای برآورده کردن این شرایط را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

- اتصال جدا شده با گیره‌های اتصال

در این روش از گیره‌های لوبیایی استفاده می‌شود که به ستون یا دیوار برشی متصل می‌شوند و میلگردهای بستر توسط شاخک خود به این گیره‌ها متصل شده و در امتداد افقی اجازه حرکت آزادانه دارند. در این حالت اتصال کاملاً مفصلی بوده و هیچ‌گونه قیدی نباید در ستون ایجاد شود. اتصال گیره به المان بتنی توسط پیچ و رول‌پلاک انجام می‌شود. همچنین اتصال گیره به المان‌های فولادی توسط جوش انجام می‌شود. لازم به ذکر است درهرصورت استفاده از مصالح تراکم‌پذیر بین دیوار و المان قائم ضروری است.

شکل - اتصال جدا شده با استفاده از گیره

نکته: مزیت این روش نسبت به روش بعدی (استفاده از ناودانی‌های منقطع)، در کاربرد استفاده در دیوارهای کج می‌باشد.

- اتصال جدا شده با ناودانی منقطع

اجرای این اتصال با مصالح تراکم‌پذیر و ناودانی امکان‌پذیر است. این اتصال مشابه اتصال دیوار به سقف یا تیر می‌باشد. ناودانی و نبشی‌ها می‌توانند به‌صورت ممتد یا منقطع باشند که در مورد حالتی که ممتد باشند، در قسمت اجرای وال‌پست بیمارستان‌ها صحبت خواهیم کرد. در اجرای ناودانی‌ها و جفت نبشی‌ها باید توجه داشت که طراح طول این قطعات را نامناسب ارائه نکرده باشد و حداقل 2 یا 3 بلوک را پوشش دهد. مطابق نشریه 729، طول هم‌پوشانی این قطعات با دیوار حداقل 30 میلی‌متر در نظر گرفته شود که باتوجه به ضخامت حداقل مصالح تراکم‌پذیر (30 میلی‌متر)، حداقل عرض بال ناودانی‌ها یا نبشی‌ها 60 میلی‌متر می‌باشد.

شکل - اتصال جدا شده توسط ناودانی‌های منقطع

نکته 1: برای تأمین حرکت آزادانه میلگرد بستر در داخل صفحه، در بال ناودانی‌ها سوراخ‌های لوبیایی اجرا می‌شود. سیم آرماتوربندی با طول مناسب را به قسمت انتهایی شاخک می‌بندیم و این سیم را در داخل سوراخ لوبیایی تعبیه شده در بال ناودانی یا نبشی قرار می‌دهیم. این سیم در زلزله در داخل این سوراخ لوبیایی حرکت آزادانه خواهد داشت.

شکل - نمونه‌ای از ناودانی‌های منقطع با سوراخ‌های لوبیایی و امکان حرکت داخل صفحه میلگرد بستر

نکته 2: مطابق ضابطه 819، مقاطع مورداستفاده به‌عنوان ناودانی از جنس مقاطع فولادی سرد نورد شده باشد. دلیل این پیشنهاد این است که مقاطع گرم نورد شده از نظر ابعادی استانداردهای مشخصی دارند و با توجه به تنوع میزان ضخامت انواع دیوارهای ساختمان، مورداستفاده نمی‌باشد. واضح است که اگر ضخامت دیوار با عرض یک ناودانی تطابقت داشته باشد، می‌توان از آن استفاده کرد. در همین راستا، در متن پیوست ششم نیز استفاده از نبشی‌ها و ناودانی‌های سرد یا گرم شده آورده شده است.

نکته 3: زمانی که از نبشی به‌عنوان قطعه اتصال در اعضای قائم یا افقی استفاده می‌شود، می‌توان نبشی وجه بیرونی دیوار را روی المان‌های سازه‌ای نصب کرد، سپس بعد از چیدن دیوار، نبشی دیگر را در وجه مقابل دیوار نصب نمود.

طریقه نصب ناودانی‌ها و نبشی‌های اتصال در سازه‌های فولادی و بتنی چگونه است؟

در سازه‌های فولادی قطعات اتصال توسط جوش به المان‌ها متصل می‌شوند. در سازه‌های بتنی دو روش برای نصب ناودانی‌ها و نبشی‌های اتصال وجود دارد.

روش 1: در این روش از پیچ و رولپلاک (حداقل 3 پیچ برای هر قطعه) یا رول‌بولت به‌صورت چرخشی نه ضربه‌ای استفاده می‌شود و استفاده از تفنگ‌های میخکوب برای نصب والپست ممنوع است. گیره‌های اتصال نیز با همین روش می‌توانند روی المان‌های بتنی نصب شوند. طبق پیوست 6 استاندارد 2800، این کاشت بایستی تا هسته بتن نفوذ کرده باشد و اتصال به پوشش بتن مجاز نمی‌باشد.

روش 2: برخی از مهندسین روش 2 را روش اصلی برای اتصال قطعات اتصال ناودانی‌ها و نبشی‌ها می‌دانند و به روش 1 با دید فراموش‌کاری انجام روش 2 و راه حلی به‌عنوان چاره آخر می‌دانند. در مقابل برخی دیگر در اجرا همواره از روش 1 استفاده می‌کنند و روش 2 را مشکل‌تر و سخت‌تر می‌دانند. درهرحال پیوست 6 استاندارد 2800 هر دو روش را معرفی کرده است.

در روش 2، قبل از بتن‌ریزی المان‌های بتنی، صفحات فولادی دارای گل‌میخ را در المان‌ها تعبیه می‌کنند و سپس نبشی‌ها یا ناودانی‌ها را به آن‌ها جوش می‌کنند. البته می‌توان در ابتدا نبشی‌ها یا ناودانی‌ها را به صفحات فولادی جوش کرد و در المان بتنی، یکجا قرار داد.

نکته: استفاده از روش 2 یعنی تعبیه صفحات فولادی قبل از بتن‌ریزی المان‌های بتنی، دارای معایب و مشکلاتی می‌باشد. اولاً ممکن است در قراردادن جای صفحات اشتباه رخ دهد و در راستای میلگرد بستر نباشد. ثانیاً قراردادن تعداد زیاد صفحات قبل از بتن‌ریزی صرفه اقتصادی و زمانی ندارد.

- اتصال دیوار به کف

وزن دیوار به‌اندازه کافی زیاد می‌باشد و به همین جهت نیازی به مهار سمت پایین مانند سه سمت دیگر نیست. مطابق نشریه 729، با مضرس کردن سطح کف و اجرای ملات قبل از چیدن اولین ردیف واحد بنایی، برای برقراری اتصال مفصلی در پای دیوار کافی می‌باشد.

اگر به هر دلیلی برای افزایش مقاومت دیوار، نیاز به گیردار کردن کف دیوار بود، دیتیل زیر توسط این نشریه ارائه شده است. جهت اجرای اتصال گیردار کف دیوار، سوراخ‌هایی در امتداد دیوار در کف ایجاد کرده و بعد از قراردادن میلگردهای با قلاب 180 درجه در آن‌ها، سوراخ‌ها را با دوغاب پر می‌کنیم. لازم است در اتصال گیردار دیوار به کف، میلگردهای خم شده از نوع آجدار باشند. واضح است که بلوک توخالی که میلگرد با قلاب 180 درجه در آن قرار گرفته است، بایستی با دوغاب پر شود. البته توصیه می‌شود کلیه واحدهای بنایی ردیف اول با دوغاب پر شوند.

- وادار‌های میانی

در بخش محدودیت ابعاد هندسی دیوار، لزوم استفاده از وادارهای میانی را مورد بررسی قرار دادیم. در این بخش به انواع وادارهای میانی، نحوه اجرا و اتصال آن‌ها خواهیم پرداخت.

نکته: در اجرای وادارهای میانی همواره باید فاصله بین وادار و المان‌های اصلی سازه رعایت شود. زیرا بایستی اجازه افزایش طول المان‌های وال‌پست به دلیل تغییرات دمای محیط به المان‌ها داده شود. در غیر این صورت وادار در دو سمت مقید شده و موجب کمانش وادار و در نتیجه تخریب دیوار می‌شود.

- روش‌های اجرای وادارهای میانی

در حالت کلی 4 روش برای اجرای وادارهای میانی وجود دارد. هرکدام از آن‌ها می‌توانند در پروژه مورداستفاده قرار گیرند.

الف) استفاده از 4 نبشی و تشکیل مقطع H شکل (دوبه‌دو نبشی‌ها با استفاده از تسمه به هم وصل می‌شوند)

ب) استفاده از 2 ناودانی و تشکیل مقطع H شکل

پ) استفاده از مقطع قوطی و اتصال ناودانی‌های منقطع

ت) استفاده از مقاطع H شکل ساخته شده از ورق

نکته: در حالت (الف)، (ب) و (ت) المان وادارها سراسری اجرا می‌شود، اما در حالت (پ) قوطی به‌صورت سراسری و ناودانی‌ها منقطع اجرا می‌شوند. در حالت کلی، مقاطع «الف» و «ت» اقتصادی‌تر هستند.

شکل - روش‌های اجرای وادارهای میانی

- اتصال وادارهای میانی عمودی به زیر تیر یا سقف

اتصال وادارهای میانی عمودی به زیر تیر یا سقف بایستی به نحوی باشد که در جهت داخل صفحه، دیوار بتواند آزادانه حرکت کند و در جهت خارج از صفحه مهار شود. به این اتصال اصطلاحاً «اتصال کشویی» گفته می‌شود. در اجرای وادار با مقطع قوطی و ناودانی منقطع ملزم به «اتصال تلسکوپی» به همراه قرار دادن یونولیت داخل ناودانی‌های منقطع هستیم ولی در وادارهایی که داخلی اتصال کشویی هستند نیازی به یونولیت نمی‌باشد.

قطعات اتصال مانند ناودانی‌های منقطع (در روش اجرای وادار با ناودانی و قوطی) و گیره‌ها بایستی به نحو مناسب به وادارهای میانی متصل شوند که این قطعات یا در کارخانه در ارتفاع‌های مشخص تعبیه می‌شوند و یا در کارگاه جوش می‌شوند.

ضمنا میلگرد بستر نیز مستقیماً می‌تواند به وادار جوش شود. توجه داشته باشیم که به‌هیچ‌وجه نباید وادار به اتصال کشویی جوش شود؛ زیرا در این صورت در داخل صفحه مقید می‌شود ولی جهت تیغه‌چینی و شاغول ماندن وادار آن‌ها را یک خال جوش ضعیف می‌زنند.

شکل - اتصال وادار به سقف یا زیر تیر

اتصال وادارهای میانی به کف سازه بایستی به‌صورت مفصلی باشد که بدین منظور، وادار را به صفحه فلزی تعبیه شده در المان بتنی یا پیچ شده به آن جوش می‌کنیم.

شکل - اتصال وادار به کف

- اتصال وادار میانی افقی

اجرای وادار افقی بایستی هم‌زمان با چیدن دیوار صورت پذیرد. یعنی ابتدا دیوار زیر وادار افقی (تیرک) را می‌چینیم، سپس وادار را روی آن طوری قرار می‌دهیم که تکیه کافی به دیوار زیرین خود داشته باشد. در نهایت دیوار بالای تیرک را اجرا می‌کنیم. دلیل اینکه بایستی تیرک کاملاً روی دیوار زیرین خود قرار بگیرد این است که پیوست 6 استاندارد 2800 اجازه تحمل بار ثقلی برای وادار افقی را نداده است.

برای جلوگیری از انتقال نیرو به ستون، اتصال وادار افقی به ستون ممنوع می‌باشد؛ زیرا باعث تشکیل پدیده ستون کوتاه می‌شود. بدین منظور به‌عنوان یک روش مناسب و پیشنهاد شده توسط پیوست 6 استاندارد 2800، ناودانی‌هایی را به‌عنوان نشیمن برای تیرک در نظر می‌گیریم و به ستون متصل می‌کنیم. ناودانی‌ها به ورق‌های فلزی تعبیه شده روی ستون جوش می‌شوند. انتهای وادار افقی بایستی حداقل 3 سانتی‌متر از ستون فاصله داشته باشد تا بتواند حرکت آزادانه داشته باشد. مقدار این فاصله مشابه فاصله دیوار از ستون بایستی محاسبه شده و رعایت شود. برای نگهداری بلوک‌های بالا و پایین دیوار می‌توان از نبشی و ناودانی نگهدارنده استفاده کرد.

شکل - جزئیات اتصال تیرک به ستون بتنی

- دیتیل خاص استفاده هم‌زمان از وادار افقی و عمودی میانی

پیوست 6 استاندارد 2800 دیتیل خاصی را برای دیواری که ارتفاع آن بیش از 3.5 متر و طول آن بیش از 4 متر باشد، ارائه می‌دهد. در این دیتیل دو وادار در فاصله 1 متر از المان‌های قائم اجرا می‌شود. دلیل فاصله حداقل 1 متری به دلیل مباحث لرزه‌ای آیین‌نامه‌ها و عدم ایجاد مانع برای تشکیل مفصل پلاستیک می‌باشد. درصورتی‌که ناحیه حفاظت شده تیر بیش از این مقدار باشد، بایستی فاصله محاسبه شده رعایت شود.

مطابق این دیتیل، تیرک به 3 قسمت تشکیل می‌شود که قسمت میانی در طرفین به وادارهای عمودی متصل شده و دو قسمت دیگر از یک طرف به وادار متصل و از طرف دیگر روی ناودانی نشیمن قرار می‌گیرد. این دیتیل یک پیشنهاد و توصیه از طرف پیوست 6 استاندارد 2800 برای دیوارهای با طول بیش از 4 متر و ارتفاع بیش از 3.5 متر می‌باشد؛ لذا در حالتی که طول دیوار بین 4 تا 8 متر باشد ولی ارتفاع آن بیش از 3.5 متر باشد می‌توان به اجرای یک وادار عمودی نیز اکتفا کرد و تیرک را به دو قسمت تقسیم کرد. این موارد در طراحی لحاظ شده و طرح نهایی برای اجرا آماده می‌شود. لازم به ذکر است اتصال وادارهای میانی افقی به وادارهای میانی عمودی می‌تواند با جوش انجام شود.

شکل - دیتیل خاص دیوار با طول بیش از 4 متر و ارتفاع بیش از 3.5 متر

توجه: در ضابطه 819، موضوع فاصله حداقل 1 متری از بر ستون برای اجرای وادار میانی عمودی در نظر گرفته نشده بود؛ لذا در انتهای دیوار و در برِ ستون وادارهای عمودی اجرا می‌شد و تیرک به این وادارها جوش می‌شد. در این حالت اگرچه احتمال تشکیل ستون کوتاه منتفی است، اما وادار عمودی به ناحیه حفاظت شده تیر متصل شده است که طبق پیوست 6 استاندارد 2800 مورد ‌قبول نیست.

شکل - اجرای وادار افقی (تیرک) مطابق ضابطه 819

- دیتیل‌های اجرایی بلوک‌های AAC یا هبلکس

بلوک‌های AAC : Autoclaved Aerated Concrete یا همان بتن‌های هوادهی اتوکلاو شده از مقاومت بالایی برخوردار هستند و متخلخل هستند. این بلوک‌ها جایگزین بلوک‌های سیمانی و رسی شده و در مقابل حرارت و صوت عایق خوبی به شمار می‌آیند و موردتوجه قرار گرفته‌اند.

در قسمت‌های قبل دیتیل بلوک‌های رسی و سیمانی را مورد بررسی قرار دادیم. برای اجرای دیوار با بلوک‌های AAC دو تفاوت در مقایسه با بلوک‌های رسی و سیمانی وجود دارد که در این قسمت مورد بررسی قرار خواهد گرفت:

- تسمه اتصال جایگزین میلگرد بستر

حداقل قطر مفتول میلگرد بستر، 4 میلی‌متر می‌باشد. ولی طبق پیوست 6 استاندارد 2800، نشریه 729، نشریه 326 و ضابطه 819 حداکثر ضخامت ملات بستر نازک برای بلوک‌های AAC، 3 میلی‌متر می‌باشد؛ لذا نمی‌توان از میلگرد بستر برای مسلح کردن دیوار استفاده کرد. در نتیجه باید از بست‌های اتصال به‌جای میلگرد بستر استفاده گردد.

شکل - (الف) نمونه‌ای از تسمه‌های اتصال بلوک‌های AAC (ب) شماتیک بلوک AAC با بست فلزی

- بست‌های ارتجاعی (رادیکالی یکطرفه) جایگزین گیره اتصال

گیره‌های اتصال برای متصل کردن میلگرد بستر به اجزای سازه‌ای و وادارها بکار می‌رود. اما در این بلوک‌ها از میلگرد بستر استفاده نمی‌کنیم و درنتیجه باید اتصال دیگری برای نگهداری دیوار در خارج از صفحه و اجازه حرکت آزادانه در داخل صفحه معرفی شود. بست‌های ارتجاعی اتصال لغزشی هستند که برای مهار خارج از صفحه و درعین‌حال تأمین آزادی حرکت داخل صفحه استفاده می‌شوند. این بست‌ها با نام «بست‌های انعطاف‌پذیر U شکل» و «بست‌های رادیکالی» نیز شناخته می‌شوند.

شکل - بست‌های رادیکالی یکطرفه

این بست می‌تواند در اتصال دیوار به اعضای سازه‌ای (سقف، تیر، ستون، دیوار برشی) بکار رود. باید توجه داشت که اتصال به این اعضای سازه‌ای از طریق کاشت چرخشی باشد و کاشت ضربه‌ای و تفنگ میخکوب ممنوع است. اما برای اتصال این بست و همچنین تسمه‌های اتصال به بلوک‌ها می‌توان از میخ استفاده کرد.

شکل - (الف) اتصال دیوار به ستون (ب) اتصال دیوار به دیوار سازه‌ای (پ) اتصال دیوار به زیر سقف یا تیر

نکته 1: اتصال بست‌های رادیکالی در زیر تیر برای اتصال آخرین بلوک دیوار در ارتفاع توصیه نمی‌شود. زیرا تحت اثر زلزله، دو کف بالا و پایین نسبت به هم جابه‌جایی دارند و تحت این جابه‌جایی، بست‌ها از مکان خود کنده خواهند شد.

نکته 2: بست‌های رادیکالی در حین زلزله دچار تغییر شکل‌های پلاستیک شدید شده و ممکن است در سیکل‌های پایانی زلزله دچار خستگی شده و گسیخته شود؛ لذا باید حتماً وضعیت آن‌ها را بعد از زلزله بررسی کرد و در صورت نیاز تعویض کنیم.

نکته 3: از ناودانی‌ها و نبشی‌های اتصال می‌توان به‌جای بست‌های رادیکالی در بلوک AAC استفاده کرد. پس، قطعات اتصال ناودانی و نبشی برای همه بلوک‌ها قابل‌ استفاده می‌باشند.

شکل - اجرای ناودانی یا نبشی منقطع برای بلوک‌های توپر مانند AAC

طبق نشریه 326، در اتصال بلوک‌ها به وادار توسط بست‌های رادیکالی، یک طرف بلوک را به‌صورت کامل و طرف دیگر را با اره طوری برش می‌دهیم که جای وادار مشخص شود. درصورتی ‌که به ‌جای بست رادیکالی از قطعات اتصال ناودانی استفاده شود، قرارگیری کامل بلوک در بین این ناودانی‌ها کفایت می‌کند و نیازی به برش‌کاری بلوک نیست.

نکته: مطابق پیوست 6 استاندارد 2800، اتصال گیره و بست‌های رادیکالی به وادارها توسط جوش مجاز می‌باشد، ولی نباید این جوش‌ها تحت تأثیر بارهای ثقلی قرار گیرند بطوریکه احتمال کنده شدن جوش وجود داشته باشد. درصورتی ‌که اجرای گیره و بست رادیکالی صحیح باشد، این مورد رعایت می‌شود. درواقع حرکت عمودی آزاد برای میلگرد بستر قرار گرفته در گیره وجود دارد و همچنین قسمت افقی بست رادیکالی روی بلوک زیرین خود تکیه داده می‌شود.

نکات اجرایی بلوک‌های AAC:

- در دیوارهای داخلی به‌ازای هر سه ردیف بلوک، باید از یک بست ارتجاعی استفاده نمود.

- در دیوارهای خارجی به‌ازای هر دو ردیف بلوک، باید از یک بست ارتجاعی استفاده نمود.

- بست ارتجاعی مورداستفاده باید دارای حداقل عرض 30 میلی‌متر، حداقل ضخامت 2 میلی‌متر و حداقل طول 200 میلی‌متر باشد.

- ضخامت تسمه‌های اتصال حداقل 2 میلی‌متر و طول آن‌ها بین 15 تا 20 سانتی‌متر باشد.

- فاصله تسمه‌های اتصال از هم معمولاً 50 سانتی‌متر بوده و میخ‌های مورداستفاده برای اتصال بلوک‌ها، دارای قطر 6 و یا 8 میلی‌متری می‌باشند.

- تسمه‌های اتصال معمولاً از هر 2 یا 3 رج در میان در ارتفاع دیوار استفاده می‌شود که همگام با اجرای بست‌های ارتجاعی برای دیوار داخلی یا خارجی می‌باشد.

نکته: بست‌های رادیکالی را می‌توان در بلوک‌ها غیر AAC (سیمانی یا سفالی) نیز بکار برد. در دیوارهایی که با ستون یا دیوار برشی زاویه دارند (دیوارهایی که کج هستند)، نمی‌توان از ناودانی‌های منقطع استفاده کرد؛ لذا بست‌های رادیکالی از این جهت می‌توانند بسیار کاربردی باشند.

- نحوه اجرای دیوارهای داخلی

در قسمت‌های قبلی، تمرکز اصلی روی دیوارهای پیرامونی بود. در این قسمت به بررسی دیوارهای داخلی خواهیم پرداخت. با ابلاغ پیوست 6 استاندارد 2800، علاوه بر پیشنهاد دیتیل مناسب و آسان در اجرا نسبت به ضابطه 819، برخی ممنوعیت‌ها نیز که در دیوارچینی همواره شاهد بودیم، ذکر شده است.

- کاربرد اتصال تلسکوپی

اتصال کشویی اتصالی است که در جهت خارج از صفحه دیوار را مهار و در جهت داخل صفحه اجازه حرکت آزادانه را برای آن تأمین می‌کند. اما اتصال تلسکوپی هم در خارج صفحه و هم در داخل صفحه، دیوار را مقید می‌کند. در دیوارهای داخلی با دیوارهای یکسر آزاد (منظور تیغه‌هایی‌ست که حداقل از یک سمت نه به دیواری متقاطع و نه به المان سازه‌ای برخورد می‌کنند، است) مواجه هستیم که اگر طول آن‌ها از 1.5 متر بیشتر باشد یا در طول‌های کمتر از 1.5 متر از میلگرد بستر استفاده نشود، بایستی از وادار انتهایی با اتصال تلسکوپی استفاده کنیم.

شکل - اتصال وادار انتهایی در دیوارهای خارج از قاب به‌صورت تلسکوپی

نکته 1: در صورت مقید کردن دو سمت دیوار داخلی به وادار ابتدایی و انتهایی، بایستی درز بین دیوار و وادار عمودی رعایت شود. این فاصله با مصالح تراکم‌پذیر پر می‌شود. درصورتی‌که این فاصله رعایت نشود، در زلزله وادارهای عمودی به دلیل مقید شدن، جابه‌جایی نخواهند داشت و ثابت باقی می‌مانند. اما دیوار در داخل صفحه جابه‌جایی داشته و با اعمال نیرو به وادارها و جذب نیرو توسط آن‌ها، به دلیل سختی داخل صفحه، وادار کمانش کرده و تخریب می‌شود. پس حتماً جداسازی دیوار از وادار رعایت شود. در قسمت‌های بعدی در مورد راهکارهای اجرای دیوارهای داخلی متقاطع بحث خواهیم کرد.

نکته 2: میلگردهای بستر باید به نحو مناسبی به وادارهای عمودی متصل شوند. در اتصال کشویی مجاز به استفاده از جوش شاخک میلگرد بستر به وادار بودیم. ولی زمانی که وادار در جهت داخل صفحه مقید شده است، نمی‌توان میلگرد بستر را به وادار جوش داد. در این حالت میلگردهای بستر در نیروهای بزرگ داخل صفحه دیوار تحت اثر زلزله، دارای بارگذاری سیکلی بوده و موجب بریده شدن جوش خواهد شد.

نکته 3: دیوارهایی که در لبه طره‌ها و کنسول‌ها (مانند پیشامدگی‌ها) قرار دارند بایستی در هر دو جهت دارای مهار مناسب باشند (مشابه تصویر زیر). این موضوع در ریزش و ناپایداری دیوار به سمت خارج ساختمان بسیار حائز اهمیت است. درهرصورت بلوک‌ها بایستی در کنج L شکل دارای قفل و بست مناسب باشند و در هر جهتی مهار شوند. از جمله روش‌های قفل و بست کردن می‌توان به هشت‌گیر کردن یا قراردادن میل‌مهار در رج‌های دیوار در هر 60 سانتیمتر در ارتفاع اشاره کرد. مهار با استفاده از میل‌مهار درمورد دیوارهای بنایی بیان شده است؛ ولی چون هدف قفل و بست کردن دیوار است، می‌توان آن را به ‌عنوان یک روش مهندسی پذیرفت. به‌عنوان یک روش بسیار مناسب می‌توان از وادارهای عمودی برای مهار دیوارها استفاده کرد. این وادارها نباید دارای اتصال کشویی باشند، زیرا موجب ناپایداری دیوار به دلیل یک سر آزاد بودن دیوار می‌شود. در نتیجه از وادارهای عمودی با اتصال تلسکوپی استفاده می‌کنیم. دقت داشته باشیم که فاصله بین دیوارها و وادارهای عمودی رعایت شده و با مصالح تراکم‌پذیر پر شود.

توصیه: باتوجه به اهمیت عدم ریزش اجزای غیرسازه‌ای در گذرهای مجاور و بروز خسارات جانی و مالی احتمالی، فاصله میلگردهای بستر در ارتفاع و همچنین فاصله ناودانی‌های متقاطع نصب شده روی وادار و زیر سقف را کاهش دهیم.

شکل - روش اجرای دیوار روی طره با وادارهای انتهایی

- اجرای دیوارهای متقاطع

دیوارهای داخلی در قسمت‌هایی با دیوارهای خارجی یا سایر دیوارهای داخلی متقاطع هستند. این دیوارهای در گذشته یا به هم قفل و بست می‌شدند (هشت‌گیر کردن) و یا به هم چسبانده می‌شدند. در واقع تصور بر این بود که با این کار عملکرد آن‌ها بهتر می‌شود. پیوست 6 استاندارد 2800 توصیه کرده است تا از این روش‌ها استفاده نشود. دلایل این توصیه را در دو قسمت مورد بررسی قرار خواهیم داد.

الف) تأثیر نیروهای جانبی:

وقتی به یک دیوار پیرامونی نیروی عمود بر صفحه وارد شود، این نیرو به‌صورت نیروی داخل صفحه در دیوار متقاطع با دیوار پیرامونی یا دیوار داخلی خواهد بود. درنتیجه یک قطر دیوار داخلی تحت‌فشار و قطر دیگر تحت کشش خواهد بود. در اثر بروز تنش‌های کششی، دیوار ترک خورده و آسیب می‌بیند.

شکل - ایجاد ترک در دیوار متقاطع در اثر انتقال نیروی عمود بر صفحه دیوار پیرامونی به دیوار داخلی

ب) تأثیر نیروهای ثقلی:

بعد از بهره‌برداری سازه و بارگذاری ثقلی سازه، ایجاد خیز در المان‌های افقی مانند تیر یا سقف اجتناب‌ناپذیر است. باتوجه به اینکه دیوارهای پیرامونی در داخل قاب قرار می‌گیرند و زیر تیر هستند، ولی دیوارهای داخلی زیر سقف قرار می‌گیرند، در اثر اختلاف خیز تیر و سقف به دلیل سختی آن‌ها، دیوار ترک می‌خورد (درصورتی‌که دیوارها به هم چسبانده یا هشت‌گیر شوند). تأثیر نیروهای ثقلی در مقایسه با نیروهای جانبی کمتر می‌باشد، ولی حتماً باید این موضوع مدنظر قرار گیرد.

توجه: تأکید بیشتر آیین‌نامه تقاطع دیوار پیرامونی با داخلی است، حال آنکه در تقاطع دو دیوار داخلی نیز ممکن است بروز ترک را شاهد باشیم.

شکل - تفاوت خیز تیر و سقف و ایجاد ترک در دیوار

نکته 1: هشت‌گیر کردن دیوارهای کوتاه داخلی متصل به هم، به جهت بالا بردن استحکام دیوار مانعی ندارد. برای دیوارهای متقاطع X، میلگردهای بستر در یک امتداد دیوار در رج‌های زوج و در امتداد دیگر در رج‌‌های فرد اجرا می‌شوند.

شکل - نحوه اجرای دیوارهای کوتاه داخلی با قفل و بست

نکته 2: همان‌طور که قبلاً نیز اشاره شد، هشت‌گیر کردن دیوارهای L شکل کنسول یا طره بدون مانع می‌باشد.

شکل - هشتگیر کردن کنج L شکل دیوارهای لبه کنسول

نکته 3: ممنوعیت هشت‌گیر کردن برای همه سیستم‌های سقف می‌باشد.

حال دو راه‌حل پیوست 6 استاندارد 2800 را نسبت به اجرای دیوارهای متقاطع بررسی می‌کنیم. این دو راه‌حل در بند پ -6-1-4-2-7 از پیوست 6 استاندارد 2800 بیان شده است که در قسمت قبل نیز این بند از آیین‌نامه را مشاهده کردیم.

راه‌حل 1: استفاده از بست‌های ارتجاعی (رادیکالی دوطرفه برای بلوک سیمانی و رادیکالی یکطرفه برای بلوک هبلکس)

در ابتدا بایستی روی دیوار اصلی محل دقیق قرارگیری بست‌های ارتجاعی تعیین شوند تا به هنگام اجرای دیوار متقاطع، به مشکل نخوریم. همچنین فاصله تعیین شده برای اجازه حرکت دیوار متقاطع بایستی با استفاده از مصالح تراکم‌پذیر فراهم شود. بست‌های ارتجاعی پیشنهادی در نشریه 326 به دو نوع بست‌های رادیکالی و انبساطی تقسیم می‌شوند که در شکل زیر دیتیل‌های آن‌ها را مشاهده می‌کنیم.

شکل - جداسازی دیوارهای متقاطع با بست‌های ارتجاعی (الف) بست‌های رادیکالی (ب) بست‌های انبساط

راه‌حل 2: استفاده از وادار در محل اتصال دو دیوار متقاطع

در این روش یک وادار در محل تقاطع دو دیوار اجرا می‌شود و عملکرد دو دیوار نسبت به هم جدا می‌شود. اتصال این وادار از نوع تلسکوپی بوده و فاصله بین وادار و دیوار متقاطع با مصالح تراکم‌پذیر پر می‌شود.

شکل - جداسازی دیوارهای متقاطع با اجرای وادار

- مهار دیوارهای داخلی به زیر سقف

زمانی که دیوار داخلی زیر یک سطح بتنی اجرا شود، مهار خارج از صفحه دیوارها توسط قطعات اتصال مانند ناودانی‌ها می‌تواند انجام شود. اما سقف تیرچه (بتنی یا فلزی) بلوک، عرشه فولادی و وافل نکات خاصی دارند که در ادامه مورد بررسی قرار خواهیم داد.

- مهار دیوار داخلی به سقف تیرچه (بتنی) بلوک

الف) دیوار داخلی موازی تیرچه‌ها در زیر یونولیت

ب) دیوار داخلی موازی تیرچه‌ها در زیر تیرچه‌ها

پ) دیوار داخلی عمود بر تیرچه‌ها

الف) دیوار داخلی موازی تیرچه‌ها در زیر یونولیت

در این حالت ابتدا یونولیت‌ها برش داده می‌شوند و با استفاده از شیارزن، برای جای‌گیری ناودانی‌های اتصال، شیارهایی در سقف تا زیر آن ایجاد می‌شود. باید توجه شود که در اثر شیار زدن، آرماتورهای حرارتی بریده نشوند. در شکل زیر دیتیل این روش نمایش داده شده است. در این حالت دیوار اجازه حرکت آزادانه در راستای دیوار را دارد و حدفاصل بین دیوار و سقف بایستی با مصالح تراکم‌پذیر پر شود.

شکل - اجرای دیوار داخلی موازی تیرچه و زیر یونولیت

ب) دیوار داخلی موازی تیرچه‌ها در زیر تیرچه‌ها

در این حالت دو ناودانی را پشت ‌به ‌پشت به هم جوش می‌کنیم. عرض یکی از ناودانی‌ها برابر با عرض پاشنه تیرچه و عرض دیگری برابر با ضخامت بلوک می‌باشد. هیچ‌گونه اتصال با میخ یا پیچ در این حالت وجود ندارد و حرکت آزادانه داخل صفحه دیوار تأمین می‌شود. فاصله بین تیرچه‌ها و دیوار بایستی با مصالح تراکم‌پذیر پر شود. در این حالت ضخامت این مصالح، برابر با بیشترین مقدار خیز بلندمدت تیرچه و 25 میلیمتر می‌باشد.

شکل - اجرای دیوار داخلی موازی تیرچه و زیر آن

پ) دیوار داخلی عمود بر تیرچه‌ها

در این حالت از دو ناودانی عمود بر هم یکی برای نگهداری تیرچه و دیگری برای نگهداری بلوک استفاده می‌شود. برای نگهداری بلوک‌ها می‌توان به‌جای ناودانی از دو ورق استفاده کرد. درواقع این دیتیل مشابه دیتیل قبلی است با این تفاوت که جهت قطعه اتصال تحتانی برای نگهداری بلوک را با راستای دیوار هماهنگ می‌کنیم.

شکل - اجرای دیوار داخلی عمود بر تیرچه‌ها

توجه: موارد فوق برای تمامی بلوک‌های رسی، سیمانی و AAC قابل ‌اجراست.

- مهار دیوار داخلی به سقف تیرچه (فلزی) بلوک

برای این مورد نیز 3 حالت ممکن است رخ دهد که در ضابطه 819 به آن‌ها اشاره شده است.

الف) دیوار داخلی موازی تیرچه‌های فلزی در زیر یونولیت

ب) دیوار داخلی موازی تیرچه‌ها در زیر تیرچه‌های فلزی

پ) دیوار داخلی عمود بر تیرچه‌های فلزی

الف) دیوار داخلی موازی تیرچه‌های فلزی در زیر یونولیت

در این حالت ابتدا یک تسمه یا سپری در بین دو تیرچه اجرا می‌کنیم و به پاشنه تیرچه‌ها جوش می‌دهیم. سپس ناودانی‌های اتصال را به این تسمه یا سپری با جوش متصل کرده و حرکت آزادانه دیوار در راستای آن و مهار خارج از صفحه آن تأمین می‌شود. در شکل زیر دیتیل این روش نمایش داده شده است.

شکل - اجرای دیوار داخلی موازی تیرچه فلزی و زیر یونولیت

ب) دیوار داخلی موازی تیرچه‌ها در زیر تیرچه‌های فلزی

در این حالت ناودانی‌های اتصال موازی با تیرچه به زیر آن‌ها جوش می‌شوند و حرکت آزادانه داخل صفحه دیوار و مهار خارج از صفحه دیوار تأمین می‌شود. فاصله بین تیرچه‌ها و دیوار بایستی با مصالح تراکم‌پذیر پر شود. در این حالت ضخامت این مصالح، برابر با بیشترین مقدار خیز بلند مدت تیرچه و 25 میلیمتر می‌باشد.

شکل - اجرای دیوار داخلی موازی تیرچه فلزی و زیر آن

پ) دیوار داخلی عمود بر تیرچه‌های فلزی

در این حالت ناودانی‌های اتصال عمود بر تیرچه‌ها به آن‌ها توسط جوش متصل می‌شوند. حرکت آزادانه دیوار عمود بر راستای تیرچه‌ها تأمین شده و در خارج از صفحه نیز مهارشده می‌باشند.

شکل - اجرای دیوار داخلی عمود بر تیرچه‌های فلزی

توجه: موارد فوق برای تمامی بلوک‌های رسی، سیمانی و AAC قابل ‌اجراست.

- مهار دیوار داخلی به سقف عرشه فولادی

در این قسمت نحوه مهار دیوارهای داخلی به سقف عرشه فولادی را بررسی خواهیم کرد. دیتیل‌هایی که ارائه می‌شود برای بلوک AAC می‌باشد ولی برای سایر بلوک‌های رسی و سیمانی نیز مراحل و دیتیل‌ها مشابه است.

در ابتدا تسمه‌هایی را به ورق‌های گالوانیزه عرشه فولادی متصل می‌کنیم. این اتصال توسط میخ انجام می‌شود. با جوش ناودانی یا جفت نبشی به این تسمه، اتصال کشویی حرکت داخل صفحه دیوار فراهم می‌شود. درصورتی‌که به وادارهای عمودی نیاز باشد، این وادارهای نیز توسط قطعات ناودانی یا جفت نبشی در جهت خارج صفحه مهار می‌شوند ولی در جهت داخل صفحه می‌توانند آزادانه حرکت کنند.

شکل - اتصال کشویی برای تأمین حرکت آزادانه (الف) بلوک‌ها (ب) وادار عمودی میانی

دیتیل زیر یک روش اجرایی دیوار داخلی را برای این سقف‌ها و در فرورفتگی‌های سقف نشان می‌دهد. حرکت آزادانه دیوار با استفاده از اتصال کشویی وادار میانی و قطعات اتصال تأمین می‌شود. در سراسر بالای دیوار بایستی از مصالح تراکم‌پذیر استفاده شود. در این مورد باید توجه داشت که در قسمت‌های پیرامونی تیرچه‌ها (Rib)، در برخی قسمت‌ها پشم سنگ به‌صورت قائم یا متمایل به قائم بکار می‌رود. در این حالت ضخامت مصالح تراکم‌پذیر مشابه ضخامت آن‌ها برای جداسازی دیوار از المان‌های قائم در نظر گرفته می‌شود.

شکل - دیتیل اجرایی دیوار داخلی در فرورفتگی سقف وافل

توجه: معمولاً در اجرای سقف وافل از پوشش سقف کاذب استفاده می‌شود. به همین جهت دیوارهای داخلی می‌توانند تا زیر سقف ادامه نیابند. در این صورت اجرای دیتیل ارائه شده در پیوست 6 که در ادامه مورد بررسی قرار خواهد گرفت، می‌تواند بسیار سودمند باشد.

- مهار دیوار داخلی به سقف در پیوست 6 استاندارد 2800

دیتیل‌های بررسی شده در دو قسمت قبل برای سقف تیرچه (بتنی و فلزی) بلوک، عرشه فولادی و وافل صرفه اقتصادی و زمانی ندارند و از لحاظ اجرا دشواری‌های خود را دارند؛ لذا پیوست 6 استاندارد 2800 روشی مشابه دیوارهای خارجی ارائه می‌دهد و پیشنهاد می‌دهد رج آخر یا ماقبل آخر را با میلگرد بستر یا بست اتصال در بلوک‌های (ACC) مسلح کنیم.

شکل - مهار دیوار داخلی به سقف با مسلح کردن رج آخر یا ماقبل آخر آن

- اجرای المان‌های وال‌پست در سازه فولادی

سازه‌های فولادی در برابر آتش آسیب‌پذیر هستند؛ لذا از مواد ضد حریق (فایرپروف) روی آن‌ها استفاده می‌شود. قطعات اتصال مانند گیره‌ها، بست‌های ارتجاعی و نبشی یا ناودانی‌های اتصال نباید به‌صورت مستقیم به اعضای سازه‌ای متصل شوند؛ زیرا عملکرد اعضای سازه‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهند. پس تسمه‌ها یا قوطی‌هایی با ابعاد 3 سانتیمتر را به‌صورت افقی در محل‌هایی که قرار است قطعات اتصال به اعضا جوش شوند، قرار داده و قطعات اتصال را به این تسمه‌های یا قوطی‌ها جوش می‌کنیم.

توجه: قبل از اجرای فایرپروف، تسمه‌ها یا قوطی‌های کمکی برای اتصال قطعات اتصال روی اعضای سازه‌ای جوش دهیم. در غیر این صورت مجبور به تخریب بخشی از مواد فایرپروف هستیم که هزینه‌های اضافی به پروژه تحمیل می‌کند.

شکل - اجرای قطعات اتصال در سازه‌های فولادی

- اجرای وال‌پست در بیمارستان

یکی از مزیت‌های اجرای ناودانی‌ها یا نبشی‌های منقطع به‌عنوان قطعات اتصال، تأثیر اندک آن‌ها در افزایش سختی المان‌های سازه‌ای است. اما به هنگام زلزله احتمال بروز ترک‌های ریز در این نواحی وجود دارد. در بیمارستان‌ها سطح عملکرد سازه قابلیت استفاده بی‌وقفه یا خدمت ‌رسانی بی‌وقفه در نظر گرفته می‌شود. درهرصورت نباید اجازه ترک‌خوردگی در دیوارهای فضاهای استریل داده شود؛ زیرا از حالت سرویس‌دهی خارج می‌شوند. بدین منظور المان‌های سراسری جایگزین المان‌های منقطع می‌شوند. سختی این المان‌ها بایستی توسط طراحی سازه در سختی المان‌های سازه‌ای لحاظ شده باشد.

شکل - اجرای قطعات اتصال سراسری در مجاورت تیر و ستون

نکته 1: برای ساختمان‌ها بااهمیت بسیار زیاد نیز استفاده از المان‌های سراسری توصیه می‌شود.

نکته 2: مطابق پیوست 6 استاندارد 2800، اتصال ناودانی‌های افقی و قائم به یکدیگر، سقف یا کف ممنوع می‌باشد و حتماً فاصله 5 سانتیمتری مطابق شکل زیر رعایت شود.

شکل - (الف) عدم اتصال ناودانی سراسری قائم به کف (ب) عدم اتصال ناودانی قائم و افقی به یکدیگر

- اجرای وال‌پست در سوله‌ها

در پیوست 6 استاندارد 2800 در مورد اجرای وال‌پست در سازه‌های صنعتی صحبتی نشده است. تمامی نکاتی که تابه‌حال آموختیم را می‌توان در سوله‌ها نیز رعایت کرد. در شکل زیر دیتیل اجرای وال‌پست در سوله‌ها را مشاهده می‌کنیم که مقطع وادار میانی I شکل می‌باشد. این دیتیل برگرفته از مقاله نقشه‌خوانی منتشر شده در سایت سبز سازه می‌باشد.

- اجرای نعل درگاه و نصب پنجره یا درب

پیوست 6 استاندارد 2800 دو حالت را برای اجرای بازشوها در نظر گرفته است. اضافه‌ کردن وادارهای میانی به سازه در سختی سازه تأثیرگذار هستند؛ لذا استفاده بی‌دلیل از آن‌ها می‌تواند تأثیرات منفی در عملکرد سازه داشته باشد؛ لذا پیوست 6 تاحدامکان استفاده از این وادارها را محدود کرده است.

در صورتی‌ که نیاز به اجرای وادار در کنار بازشو باشد، المان‌های مسلح کننده بایستی به آن‌ها متصل شوند تا دیوار به‌صورت یکپارچه عمل کند. اگر نیاز به اجرای وادار در کنار بازشو نباشد، المان‌های مسلح کننده باید به فریم فلزی درب یا پنجره متصل شوند. دیوارهای بالای درب و پنجره را متصور شوید. این دیوارها مانند تیر کوپله در دیوار برشی می‌باشند و دیوارهای طرفین بازشو را به هم متصل می‌کنند. با رعایت اتصال المان‌های مسلح کننده به فریم فلزی، عملکرد دیوار یکپارچه‌سازی می‌شود.

نکته: اتصال وادار کنار بازشو تیر یا سقف، باید از نوع کشویی باشد.

نکته: نحوه اجرای وادار عمودی در ناحیه مفصل پلاستیک (فاصله کمتر از یک متر از ستون): به دلیل اینکه در این ناحیه بحرانی (مفصل پلاستیک) هیچ المانی روی تیر نباید منجر به افزایش سختی تیر گردد و تقاطع تیر و ستون می‌بایستی عمود بر هم باشند، اتصال کشویی وادار عمودی در زیر نعل درگاه متصل می‌شود و نعل درگاه تا ستون ادامه می‌یابد و توسط گوشواره به ستون متصل می‌گردد.

شکل - نحوه اجرای وادار انتهایی (لب پنجره) و اتصال کشویی در نزدیکی ستون (ناحیه مفصل پلاستیک)

مطابق دیتیل زیر برای بازشو در دیوارهای ساخته شده از بلوک AAC، قوطی فریم فلزی بایستی با استفاده بست‌ها به بلوک‌ها متصل شود. اتصال بست به قوطی با جوش انجام می‌شود. به دلیل امکان شیار و برش در این بلوک‌ها، نعل درگاه در شیار کوچک ایجاد شده در بلوک‌ها قرار می‌گیرد. المان نعل درگاهی می‌تواند یک سپری باشد. در صورت وجود وادار میانی، قوطی فریم فلزی با جوش به آن متصل می‌شود. المان نعل‌درگاهی حداقل 25 سانتیمتر از هر طرف بایستی دارای نشیمن باشد. کل مجموعه بکار رفته در اطراف بازشو باید بتواند در داخل صفحه حرکت آزادانه داشته باشد و درعین‌حال یک‌پارچگی دیوار حفظ شود.

شکل - جزئیات بازشو در دیوارهای ساخته شده با بلوک AAC

بلوک‌های رسی و سیمانی قابلیت برش منظم و ایجاد شیار ندارند؛ لذا یک نشیمنگاه مطابق شکل زیر به‌عنوان نعل درگاهی برای دیوار بالای بازشو در نظر می‌گیریم. این نعل درگاه روی یک نبشی نشیمن متصل به وادار یا نشسته روی دیوارهای کنار بازشو قرار می‌گیرد. درصورتی‌که نعل درگاه روی دیوارهای مجاور بازشو بنشیند، حداقل طول نشیمنگاه آن باید 25 سانتیمتر باشد. نبشی‌های بکار رفته برای نعل درگاه، باید اجازه حرکت در راستای داخل صفحه را داشته باشند و به وادار یا نبشی نشیمن مقید نشوند. در این حالت نیز مشابه حالت قبلی، اتصال قوطی و همچنین المان مسلح کننده به وادار یا فریم فلزی با استفاده از جوش خواهد بود و آیین‌نامه این اتصال را مجاز دانسته است. کل مجموعه بکار رفته در اطراف بازشو باید بتواند در داخل صفحه حرکت آزادانه داشته باشد و درعین‌حال یکپارچگی دیوار حفظ شود.

شکل - جزئیات بازشو در دیوارهای ساخته شده با بلوک رسی یا سیمانی

اجرای دیوار در دهانه مهاربندی

طبق پیوست 6 استاندارد 2800، در دهانه‌های مهاربندی در تمام ساختمان‌ها، دیوار باید در جهت داخل صفحه از قاب سازه‌ای جداسازی شود. همچنین اجرای دیوار در محور مهاربند یا با هرگونه تماس یا اتصال به مهاربند باتوجه به اینکه مانع از عملکرد صحیح و رفتار مناسب مهاربند می‌شود، ممنوع می‌باشد؛ لذا در این قسمت دو روش را مورد بررسی قرار خواهیم داد که شرایط مقرر در پیوست 6 استاندارد 2800 رعایت شود.

روش 1: در این روش دیوار را خارج از محور مهاربند اجرا می‌کنیم. درصورتی‌که مهاربند در دهانه‌های وسط ساختمان باشد، برای دیده نشدن مهاربند، از دو دیوار در طرفین مهاربند در خارج از صفحه آن استفاده می‌کنیم. در این حالت هیچ‌گونه اتصال و درگیری بین دیوار و مهاربند وجود ندارد.

روش 2: در این روش دیوار در محور مهاربند اجرا می‌شود. در این حالت به‌هیچ‌وجه نباید وزن دیوار روی مهاربند قرار گیرد؛ زیرا در فرضیات طراحی این مورد لحاظ نشده است. در این حالت از دیوارهای پانلی مانند کناف استفاده می‌شود. جهت اجرای این دیوارها نیاز به شاسی‌کشی با رعایت فاصله مناسب با المان‌های اصلی مهاربند داریم.

آیا می‌توان دیوار را در دهانه مهاربندی و محور آن، با جداسازی دیوار از مهاربند با استفاده از مصالح تراکم‌پذیر اجرا کرد؟

با توجه به اینکه در این حالت بلوک‌های دیوار روی مهاربند قرار خواهند گرفت، مصالح تراکم‌پذیر نمی‌توانند به‌تنهایی جداسازی را انجام دهند و رفتار مهاربندها تحت تأثیر بلوک‌های روی خود خواهد بود. همچنین در این حالت میلگردهای بستر دیوار بایستی به مهاربندها جوش شوند که این موضوع نیز بر رفتار مهاربند تأثیر خواهد گذاشت. در حالت کلی هر عاملی که رفتار مهاربند را تحت تأثیر قرار دهد، توسط آیین‌نامه ممنوع اعلام شده است. پس هدف آیین‌نامه حذف عوامل تأثیرگذار است نه کاهش تأثیر عوامل مختلف؛ لذا استفاده از این روش برای مهاربند توصیه نمی‌شود و بند آیین‌نامه آن را قبول ندارد.

شکل - (الف) جداسازی دیوار و مهاربند با فوم در محل اجرا (ب) شماتیک جداسازی دیوار و مهاربند با پشم سنگ ضد رطوبت

- اجرای وال‌پست در جان‌پناه

حداقل ارتفاع جان‌پناه‌ها با توجه به ضوابط سازمان آتش‌نشانی حداقل 1.2 متر می‌باشد. مطابق پیوست 6 استاندارد 2800، برای مهار لرزه‌ای جان‌پناه‌ها، ستون‌های پیرامونی بام تا ارتفاع 1.35 متر بر روی بام ادامه پیدا کند.

در صورتی‌ که طول دیوار از حد تعیین شده (4 متر) بیشتر باشد، نیاز به وادار عمودی میانی داریم. همچنین این وادارها در قسمت‌های شکسته پلان یا به عبارتی تقاطع جان‌پناه‌ها نیز کاربرد دارند. استفاده از وادار عمودی در نقاط تقاطع دیوار را در قسمت اجرای وال‌پست در کنسول‌ها مورد بررسی قرار دادیم. اجرای وادارهای عمودی به دو روش فولادی و بتنی در پیوست 6 استاندارد 2800 بیان شده است. در ادامه این دو روش را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

شکل - اجرای جان‌پناه‌ها متقاطع در پشت بام و مهار با وادار عمودی

روش 1: مهار جان‌پناه توسط وادار فلزی

این روش مشابه اجرای دیوار با وادار عمودی میانی فولادی است. المان‌های مسلح کننده و قطعات اتصال نگهدارنده دیوار برای مهار خارج از صفحه جان‌پناه‌ها بکار می‌روند. مـــطابق دیتیل‌های پیوست 6، می‌توان با تعبیه ورق فلزی در ستون‌ها، میلگرد بستر را به این ورق جوش کرد. البته توصیه می‌شود برای تأمین حرکت آزادانه میلگرد بستر، از روش‌هایی مانند گیره اتصال یا ناودانی با سوراخ‌های لوبیایی استفاده شود. دیوار بایستی از المان‌های سازه‌ای با استفاده از مصالح تراکم‌پذیر جداسازی شود. در شکل زیر دیتیل‌های اجرایی آن نمایش داده شده است.

شکل - جزئیات اجرایی جان‌پناه با وادار فلزی

روش 2: مهار جان‌پناه توسط وادار بتنی

در این روش میلگردهای انتظار به هنگام اجرای سقف آخر در آن قرار داده می‌شوند و طول مهاری آن‌ها به طور مناسب تأمین می‌شود. همچنین می‌توان از کاشت میلگرد در بتن و یا تعبیه ورق و جوش میلگردها به آن استفاده کرد که در این مورد در قسمت وادار بتنی دیوارها بحث کرده‌ایم. باتوجه به ارتفاع کم جان‌پناه، درنظرگرفتن دو میلگرد طولی و مهار جانبی آن‌ها با سنجاقی کفایت می‌کند. در نهایت با تعبیه ورق‌های فلزی در ارتفاع وادار میانی بتنی، امکان اتصال جوشی میلگرد بستر به وادار فراهم می‌شود. در این حالت نیز جداسازی دیوار از المان‌های سازه‌ای ضروری است.

شکل - جزئیات اجرایی جان‌پناه با وادار بتنی

نکته: اجرای جان‌پناه سایر قسمت‌ها مانند بالکن‌ها مشابه جان‌پناه بام بوده و تنها تفاوت آن این است که ستون‌های طبقه نقش ستون‌های امتداد یافته بام را بازی می‌کنند.

- لزوم استفاده از وال‌پست در زیرزمین

یکی از اهداف اصلی اجرای وال‌پست در ساختمان‌ها، جداسازی دیوار از سازه و جلوگیری از اندرکنش دیوارها و اجزای سازه‌ای می‌باشد. در این صورت فرضیات طراحی سازه مانند پریود و سختی سازه دچار تغییر نمی‌شود. اما برخی از مهندسین تصور اشتباهی دارند و اجرای وال‌پست را در طبقات زیرزمین ضروری نمی‌دانند. تصور اشتباه آن‌ها ممکن است به دلیل کاربری زیرزمین (معمولاً غیرمسکونی) و عدم بروز خسارات جانبی باشد. اگر در زیرزمین دیوار حائل نداشته باشیم و تراز پایه ساختمان از روی فونداسیون در نظر گرفته شود، جداسازی دیوار از سازه ضروری است.

جداسازی دیوار از سازه، در مواقعی که دیوارها به دلیل نورگیری تا زیر تیر ادامه نمی‌یابند، اهمیت دوچندان دارند. زیرا در صورت رعایت نشدن جداسازی، در ستون‌های اطراف دیوار پدیده ستون کوتاه خواهیم داشت.

شکل - ایجاد پدیده ستون کوتاه دیوارهای ادامه نیافته تا زیر تیر

نکته 1: در صورت مجاورت دیوارهای زیرزمین با خاک و احتمال انتقال رطوبت به داخل ساختمان، معمولاً از دو دیوار استفاده می‌شود که یکی از دیوارها در تماس با خاک و دیگری در تماس با نازک‌کاری قرار دارد. برای هر دو دیوار بایستی جداسازی دیوار از سازه صورت گیرد تا هیچ‌گونه اندرکنشی بین دیوار و سازه ایجاد نشود.

نکته 2: در اجرای وال‌پست برای دیوارهایی که تحت‌ فشار خاک قرار دارند بایستی المان‌های وال‌پست برای فشار خاک نیز طراحی شده باشند. این موضوع بیشتر در بحث مقاوم‌سازی ساختمان‌ها پیش می‌آید؛ زیرا در سازه‌های طرح از ابتدا اغلب از دیوار حائل بتنی برای مهار فشار خاک استفاده می‌شود.

- اجرای وال‌پست در دیوارهای پانلی

مطابق پیوست 6 استاندارد 2800، دیوارهای پانلی کارخانه‌ای که به‌صورت نوارهای قائم در طول دیوار نصب می‌شوند و عملکردشان مانند دال یک‌طرفه می‌باشد. در ساختمان‌ها مجاز به استفاده از این دیوارهای به‌عنوان دیوار خارجی و داخلی هستیم. استفاده از دیوارهای پانلی برای دیوارهای داخلی و خارجی در بیمارستان‌ها اکیداً توصیه شده است.

در این دیوارها نیز مانند سایر دیوارها هدف مهار خارج از صفحه و حرکت آزادانه در داخل صفحه می‌باشد. درصورتی ‌که ارتفاع دیوار به گونه‌ای باشد که نیاز به تیرک وجود داشته باشد، در دیوارهای خارجی و تیغه‌ها از تیرک در تراز میانی دیوار استفاده می‌شود. اتصال تیرک‌ها به وادارها مجاز می‌باشد؛ اما هرگز تیرک را به ستون متصل نکنیم و از ناودانی نشیمن برای تیرک استفاده کنیم.

در این دیوارهای نیازی به اجرای وادار انتهایی و میانی نیست. پس می‌توان نتیجه گرفت پیوست 6 استاندارد 2800، محدودیت هندسی برای مهار این دیوارها در نظر نگرفته است و تمامی محدودیت‌ها در طراحی خمشی و برشی دیوار لحاظ شده است. در دیوارهای پانلی نیازی به اتصال بین دیوار و ستون وجود ندارد و فواصل بین این دو باید با مواد تراکم‌پذیر مانند پشم سنگ ضد رطوبت پر شود و بر روی آن در نازک‌کاری از یک لایه شبکه الیاف یا رابیتس استفاده شود. پس استفاده از قطعات اتصال مانند ناودانی منقطع بر روی ستون منتفی است.

به دلیل عملکرد و رفتار یک‌طرفه در راستای قائم دیوارهای پانلی، مهار خارج از صفحه باید در بالا و پایین دیوار توسط نبشی‌ها صورت پذیرد. در دو حالت نیاز به نبشی برای مهار پایین دیوار وجود ندارد.

الف) اجرای حداقل 5 سانتی‌متر کف‌سازی و قرارگیری دیوار روی آن

ب) اجرای ریشه از کف طبقه و مهار دیوار به کف

در شکل زیر نمونه ای از دیوارهای پانلی را مشاهده می‌کنیم. دیوار 3D-Panel یک دیوار پیش‌ساخته می‌باشد که از یک عایق مانند پلی‌استایرن و دو شبکه مش و شاتکریت رو آن در طرفین پلی‌استایرن تشکیل شده است. شبکه‌های دو طرف با مفتول‌های مورب به یکدیگر متصل می‌شوند. باید توجه داشته باشیم که این دیوارها دارای سختی زیادی هستند و بایستی از سازه اصلی با استفاده از مصالح تراکم‌پذیر جداسازی شوند. تأمین اتصال کشویی این دیوارها در قسمت فوقانی بایستی انجام شود و همچنین در جهت خارج از صفحه نیز مهار مناسب انجام گیرد.

اجرای روش‌های نوین مهار دیوار

از جمله روش‌های نوین مهار دیوار که پیوست 6 استاندارد 2800 نیز به آن اشاره کرده است، استفاده از الیاف کربن و شیشه است. در این قسمت در مورد نحوه اجرای المان‌های وال‌پست در این دیوارها بحث خواهیم کرد.

مشابه دیوارهای پانلی، این دیوارهای نیز دارای عملکرد یک‌طرفه بوده و خمش دیوار در راستای قائم است؛ لذا نیازی به اجرای وادارهای عمودی نمی‌باشد. به همین جهت می‌تواند نسبت به سایر روش‌ها دارای هزینه کمتری باشد. در کنار بازشوها حتماً یک نوار شبکه الیاف اجرا شود. این شبکه الیاف به پایدارسازی دیوار در اطراف بازشو کمک می‌کند. در شکل زیر نمونه‌ای از الیاف شیشه و کربن را ملاحظه می‌کنیم.

روش اجرا بدین صورت است که نوارها روی دیوار قرار داده می‌شوند و یک لایه نازک‌کاری به‌صورت دستی روی آن پاشیده می‌شود. بعد از اجرای این لایه، نبشی‌های نگهدارنده خارج از صفحه دیوار و در نهایت لایه دوم نازک‌کاری روی دیوار و نبشی‌ها اجرا می‌شوند. نبشی‌های نگهدارنده بایستی در بالا و پایین دیوار اجرا شوند. اگر 5 سانتیمتر کفسازی مشابه دیوارهای پانلی برای این دیوارها در نظر گرفته شود، نیازی به اجرای نبشی‌های پایین دیوار نیست. فواصل بین دیوار با المان‌های سازه‌ای باید با مصالح تراکم‌پذیر پر شوند. در شکل زیر نمونه‌ای از دیتیل اجرایی این الیاف را مشاهده می‌کنیم.

شبکه الیاف دارای ساختار شبکه‌ای با تراکم چشمه‌های زیاد هستند. از شبکه‌ها از نخ‌های متعدد به هم متصل شده تشکیل شده‌اند که می‌توانند عملکرد یک جهته یا دو جهته داشته باشند. معمولاً عملکرد الیاف یک جهته می‌باشد؛ بدین معنا که نخ‌ها در یک جهت دارای مقاومت کششی مناسب هستند ولی در جهت دیگر مقاومت کششی نخ‌ها کمتر است و صرفاً برای کنار هم نگه‌ داشتن نخ‌های قوی استفاده شده‌اند. مطابق پیوست 6 استاندارد 2800، فاصله نخ‌ها (x) از هم نباید کمتر از بیشترین دو مقدار 5 میلی‌متر و 2 برابر اندازه بزرگ‌ترین سنگ‌دانه ملات (d) بکار رفته باشد.

نکته 1: روش اجرای دیوار با استفاده از الیاف می‌تواند در ساختمان‌های موجود نیز بکار رود.

نکته 2: درصورتی‌که نازک‌کاری روی دیوار از جنس سیمان انتخاب شده باشد، الیاف شیشه AR-Glass (مقاوم به قلیا) استفاده می‌شود. درصورتی‌که نازک‌کاری از جنس گچ باشد، از الیاف شیشه E-Glass استفاده می‌شود. مقاومت تسلیم بیش از 1000 Mpa برای الیاف شیشه مذکور مناسب می‌باشد. الیاف کربن با مقاومت تسلیم بیش از 3000 Mpa را می‌توان جایگزین الیاف شیشه کرد.

نکته 3: به دلیل 12.5<pH محیط‌های سیمانی، در صورت استفاده از الیاف شیشه، بایستی از الیاف شیشه مقاوم به قلیا استفاده کنیم. هرچند ایجاد یک لایه سد محافظتی ممکن است تأثیر عوامل محیطی را کاهش دهد، اما کافی نیست و ملزم به استفاده از الیاف شیشه AR-Glass هستیم. در صورت عدم استفاده از الیاف مقاوم به قلیا، مقاومت الیاف کاهش پیدا کرده و در اثر فرایند خوردگی، تا تخریب کامل شبکه الیاف پیش می‌روند. در این حالت طول عمر مفید این الیاف کاهش می‌یابد.

نکته 4: لبه الیاف باید در بالا و پایین دیوار به ترتیب روی بلوک و کف برگردد.

نکته 5: نوارهای الیاف بایستی در دو جهت دیوار اجرا شوند.

- اشتباهات اجرایی وال‌پست‌ها و دیوارها

بعد از آگاهی نسبت به اهمیت عملکرد صحیح دیوار در زلزله و همچنین آشنایی با دیتیل‌های پیوست 6 استاندارد 2800 برای اجرای وال‌پست، اشکالات اجرایی رایج که ممکن است مجری و ناظر در کارگاه با آن‌ها روبرو شوند را بررسی می‌کنیم.

2- نحوه اجرای صحیح تأسیسات:

تأسیسات مکانیکی و الکتریکی باید طوری اجرا شوند که مشکلی در عملکرد دیوارها ایجاد نکند. به همین دلیل، هماهنگی مهندسین در ابتدای ترسیم و ارائه نقشه‌ها یک امر ضروری است. اما گاهی مشاهده می‌شود به دلیل عدم هماهنگی در ارائه نقشه‌ها یا تغییر در آن‌ها، تأسیسات بخصوص لوله‌ها از داخل دیوار عبور داده می‌شوند. پس ممکن است برای اجرای تأسیسات، میلگردهای بستر بریده شده و عملکرد مناسب دیوار و یکپارچگی آن از بین برود. پس در اجرای خرطومی‌ها یا لوله‌ها حتماً به این مسئله مهم توجه ویژه‌ای شود. در شکل زیر اجرای درست و نادرست تأسیسات را مشاهده می‌کنیم.

منابع:

1. پیوست ششم آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله (استاندارد 2800)

2. ضوابط طراحی و اجرایی وال‌پست

3. راهنمای طراحی سازه‌ای و جزئیات اجرایی دیوارهای غیرسازه‌ای (ضابطه 819)، سازمان نظام‌مهندسی ساختمان استان البرز

4. راهنمای طراحی لرزه‌ای دیوارهای بنایی غیرسازه‌ای مسلح به میلگرد بستر (ضابطه 729)، سازمان برنامه‌وبودجه کشور

5. د دستورالعمل طراحی و اجرای دیوارهای ساخته شده از بلوک‌های بتن هوادار اتوکلاو شده، AAC (نشریه 326)، سازمان برنامه‌وبودجه کشور

6. دستورالعمل مقاوم‌سازی اجزای غیرسازه‌ای ساختمان‌ها (نشریه 628)، سازمان برنامه‌وبودجه کشور

7. ز گزارش زمین‌لرزه 21 آبان‌ماه 1396 سرپل ذهاب استان کرمانشاه (ویرایش پنجم)، جلد سوم – سازه و شریان‌های حیاتی، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله

8. فصلنامه اجتماعی اقتصادی توسعه ابنیه، شماره 9، بهار 1397