اهمیت مهار مناسب دیوارها بعد از زلزله کرمانشاه
یک‌شنبه، ۷ بهمن ۱۴۰۳
اهمیت مهار مناسب دیوارها بعد از زلزله کرمانشاه
یک ساختمان در صورتی ایمن نامیده می‌شود که پس از وقوع یک زلزله، موارد زیر بدون آسیب باقی بمانند:
1. افراد حاضر در ساختمان،
2. وسایل و تجهیزات و سرویس‌های ارائه‌شده توسط ساختمان.
ایمنی افراد در صورتی تأمین می‌شود که یکپارچگی اعضای سازه‌ای حفظ شده و تمام یا بخشی از سازه دچار فروریزش نشوند.
اما در سال‌های اخیر به‌خصوص در کشورهایی که مطالعات زیادی بر روی رفتار سازه در هنگام زلزله انجام شده، ثابت شده که پس از وقوع زلزله‌های بزرگ در کنار اهمیت رفتار المان‌های سازه‌ای، رفتار اجزای غیرسازه‌ای (مانند تیغه‌ها، دیوارهای پیرامونی، سقف‌های کاذب، درب و پنجره و …) هم از اهمیت فراوانی برخوردار است، به‌طوری‌که حتی گاهی اوقات آسیب این اجزا ممکن است سبب تلفات جانی هم شود.
در کنار این موارد، در بسیاری از ساختمان‌ها مانند بیمارستان‌ها و بانک‌ها که نیاز به عملکرد بدون وقفه پس از زلزله دارند، یا اطلاعات مهمی درون آن‌ها وجود دارد، عملکرد نامناسب اجزای غیرسازه‌ای در هنگام زلزله می‌تواند آسیب‌های جانی و مالی غیرقابل جبرانی به وجود آورد.
یکی از مهم‌ترین اجزای غیرسازه‌ای تیغه‌ها و میانقاب‌ها هستند. درصورتی‌که یکپارچگی مناسبی بین دیوار و سازه وجود نداشته باشد، خرابی آن‌ها می‌تواند مشکلات عدیده‌ای به وجود آورد.
بعد از زلزله کرمانشاه که در 21 آبان ماه سال 1396 رخ داد، توجه ویژه‌ای به بحث والپست‌ها شده است. موضوع والپست مسئله جدیدی در مهندسی عمران نبوده و در فصل چهارم استاندارد 2800 که مربوط به طراحی لرزه‌ای اجزای غیرسازه‌ای است نیز از قبل وجود داشت. استاندارد 2800 در این فصل به این موضوع تأکید دارد که دیوارهای خارجی باید علاوه بر نیروها، قادر به پذیرش تغییر مکان‌های نسبی ناشی از زلزله و تغییر دمای محیط باشند. درواقع این دیوارها را بایستی با استفاده از اتصالات مناسب (به‌نحوی‌که اجازه تغییر مکان داشته باشند)، از سازه اصلی جدا کرد. این موضوع در فصل 1 استاندارد 2800 نیز برای دیوارهای داخلی تأکید شده است.
بعد از زلزله کرمانشاه و ریزش دیوارها به دلیل عدم مهار مناسب، توجه مهندسین در کشورمان به این موضوع دوچندان شد و در تیرماه سال 98 منجر به ابلاغ پیوست ششم استاندارد 2800 گردید. درواقع در این زلزله اکثر خرابی‌ها، ناشی از تخریب دیوارها و اجزای غیرسازه‌ای بود؛ به‌عنوان‌مثال، اجزای سازه‌ای اکثر ساختمان‌های مسکن مهر در این زلزله، عملکرد مناسبی داشتند، اما ریزش دیوارهای خارجی و نمای این ساختمان‌ها، منجر به این شد که عملکرد کل ساختمان‌ها زیر سؤال برود.
به‌عبارت‌دیگر، عملکرد مناسب اجزای سازه‌ای و عملکرد نامناسب اجزای غیرسازه‌ای در اکثر ساختمان‌های مسکن مهر، اهمیت توجه به اجزای غیرسازه‌ای را مشخص کرد.
در ادامه بخشی از عملکرد اجزای غیرسازه‌ای ساختمان‌ها در زلزله کرمانشاه را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
شکل الف: بلوک‌هایی از مسکن مهر شهرک شیرودی را مشاهده می‌کنیم که علی‌رغم پابرجا ماندن اسکلت ساختمان‌ها، عملکرد نامناسب اجزای غیرسازه‌ای به دلیل عدم مهار مناسب، قابل‌تشخیص است.
شکل ب: بلوکی از مسکن مهر کارگران الوند را مشاهده می‌کنیم که سنگ نما و دیوارهای جداکننده بین پنجره‌ها به دلیل عدم مهار مناسب، ریزش کرده‌اند.
شکل پ: بلوکی از ساختمان مسکن مهر اسلام‌آباد غرب را مشاهده می‌کنیم که دیوارهای پیرامونی آن خسارات جدی دیده است. این خسارات در حالی است که این ساختمان‌ها از مرکز زلزله فاصله زیادی داشتند.
شکل ت: در این شکل نمونه‌ای از ساختمان شخصی‌ساز را مشاهده می‌کنیم که عملکرد دیوارهای خارجی و نمای آن مناسب نبوده.
به‌طورکلی، دلیل اصلی ابلاغ پیوست 6 استاندارد 2800 نیز پر کردن خلأ آیین‌نامه 2800 در بحث المان‌هایی غیرسازه‌ای است که در ادامه‌ای به تشریح کامل جزییات ارائه شده خواهیم پرداخت.
شکل خرابی دیوارها در زلزله کرمانشاه در اثر عدم مهار مناسب دیوارها
